Sáng kiến kinh nghiệm Áp dụng phương pháp dạy học tích hợp trong dạy học chủ đề vectơ ở lớp 10 THPT

 SỞ GD&ĐT VĨNH PHÚC
 TRƯỜNG THPT SÁNG SƠN
 =====***=====
 BÁO CÁO KẾT QUẢ 
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
 Tên sáng kiến: Áp dụng phương pháp dạy học tích hợp trong dạy học chủ đề 
 vectơ ở lớp10 THPT.
Tác giả sáng kiến: Lê Minh Hoàn
Mã sáng kiến: 18.52.07
 Vĩnh phúc, năm 2019 I. LỜI GIỚI THIỆU
 Dạy học tích hợp là một quan điểm dạy học nhằm hình thành và phát triển ở học sinh 
những năng lực cần thiết trong đó có năng lực vận dụng kiến thức để giải quyết có hiệu quả 
các tình huống thực tiễn. Thông qua dạy học tích hợp, học sinh có thể vận dụng kiến thức để 
giải quyết các bài tập hàng ngày, đặt cơ sở nền móng cho quá trình học tập tiếp theo; cao 
hơn là có thể vận dụng để giải quyết những tình huống có ý nghĩa trong cuộc sống hàng 
ngày. Vì vậy nếu chúng ta tổ chức tốt quá trình dạy học tích hợp thì sẽ hình thành và phát 
triển được năng lực cho học sinh đặc biệt là năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc 
sống. 
 Bằng việc trao đổi với đồng nghiệp và kinh nghiệp dạy chủ đề vectơ của bản thân, tôi nhận 
thấy chất lượng dạy và học chủ đề vectơ nói chung chưa cao: hầu hết học sinh đều ngại, sợ 
học chủ đề vectơ, không biết cách giải một bài toán vectơ. Mà việc giải một bài tập vectơ 
không chỉ dựa vào việc có nắm được các kiến thức cơ bản hay không mà còn dựa rất nhiều 
vào việc tổng hợp kiến thức, kỹ năng, thuộc nhiều lĩnh vực (môn học) khác nhau nhằm 
giải quyết các nhiệm vụ học tập.
 Từ những lý do trên đã thôi thúc tôi nghiên cứu đề tài: “Áp dụng phương pháp dạy học 
tích hợp trong dạy học chủ đề vectơ ở lớp10 THPT ”.
 II. TÊN SÁNG KIẾN
“Áp dụng phương pháp dạy học tích hợp trong dạy học chủ đề vectơ ở lớp10 THPT ”.
 III. TÁC GIẢ SÁNG KIẾN
 - Họ và tên: Lê Minh Hoàn
 - Địa chỉ: Trường THPT Sáng Sơn
 - Số điện thoại: 0975126211
 - E_mail: leminhhoan.gvsangson@vinhphuc.edu.vn
 IV. CHỦ ĐẦU TƯ TẠO RA SÁNG KIẾN
 - Họ và tên: Lê Minh Hoàn
 - Địa chỉ: Trường THPT Sáng Sơn
 - Số điện thoại: 0975126211
 - E_mail: leminhhoan.gvsangson@vinhphuc.edu.vn
 3 VII. NỘI DUNG SÁNG KIẾN
 7.1. MỤC TIÊU VỀ KIẾN THỨC
- Sau khi áp dụng sáng kiến, học sinh cần biết:
7.1.1. Môn toán
 Nắm được cách xác định tổng và hiệu của hai vectơ, tích của vectơ với một số. Hiểu được 
tổng của hai vectơ, hiệu của hai vectơ, tích của vectơ với một số cũng là một vectơ, vì vậy 
nó có đầy đủ tính chất của một vectơ, từ đó vận dụng vào giải quyết các bài toán thực tế.
 Nắm được quy tắc ba điểm, quy tắc hình bình hành, quy tắc trừ, công thức trung điểm đoạn 
thẳng và trọng tâm của tam giác. Điều kiện để hai vectơ cùng phương và điều kiện để ba 
điểm thẳng hàng. Biểu diễn một vectơ theo hai vectơ không cùng phương.
 Vận dụng các phép toán vectơ một cách linh hoạt, sáng tạo vào bài toán cụ thể.
 - Nội dung cần đạt: 
 Bài 2: TỔNG VÀ HIỆU CỦA HAI VECTƠ - SGK Hình học 10 (Ban cơ bản)
 Bài 3: TÍCH CỦA VECTƠ VỚI MỘT SỐ - SGK Hình học 10 (Ban cơ bản)
7.1.2. Môn vật lý
 - Hiểu được khái niệm lực, cân bằng lực.
 - Biết cách tổng hợp và phân tích lực.
 - Nắm được điều kiện cân bằng của chất điểm.
 - Địa chỉ tích hợp: 
 Bài 9: TỔNG HỢP VÀ PHÂN TÍCH LỰC. ĐIỀU KIỆN CÂN BẰNG CỦA CHẤT ĐIỂM – 
SGK Vật lý 10 (Ban cơ bản).
7.1.3. Môn Địa lý
 - Học sinh nắm được hiện tượng thủy triều.
 - Sử dụng kiến thức liên môn giải thích được nguyên nhân dẫn đến triều cường và 
triều kém.
 - Địa chỉ tích hợp: 
 Bài 16: SÓNG. THỦY TRIỀU. DÒNG BIỂN – SGK Địa lý 10 (Ban cơ bản)
7.1.4. Môn Lịch sử
 - Biết được cách đánh giặc của Ngô Quyền trong chiến thắng Bạch Đằng năm 938, 
dùng kiến thức vừa học được giải thích được tác dụng về lực của các cọc đóng đứng theo 
các hướng khác nhau góp phần nhanh chóng làm tiêu hao sức chiến đấu của giặc.
 5 7.2.2. Kĩ năng liên môn đạt được
- Qua chủ đề tích hợp sẽ giúp rèn cho các em những kĩ năng cần thiết như:
 - Kĩ năng phân tích, tổng hợp, so sánh, lập luận logic chặt chẽ, biết quy lạ về quen.
 - Kĩ năng liên kết những phần kiến thức giữa các môn học với nhau.
 - Kĩ năng đặt câu hỏi.
 7.3. VỀ THÁI ĐỘ
 - Cẩn thận, nhiệt tình, tinh thần hợp tác cao và có trách nhiệm cao trong công việc.
 - Biết giúp đỡ nhau trong học tập, có thái độ học tập và rèn luyện tốt.
 - Bồi dưỡng thêm cho những ước mơ, góp phần vào sự nghiệp công nghiệp hóa hiện 
đại hóa đất nước.
 - Xác định trách nhiệm trong việc giữ gìn và phát huy truyền thống vẻ vang của dân 
tộc Việt Nam.
 * Thái độ giáo dục thông qua chủ đề tích hợp: Các môn Khoa học tự nhiên và Khoa học xã 
hội có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, không có môn học nào khô khan hay cuốn hút hơn các 
môn học khác. Do đó học sinh phải có thái độ đúng đắn với tất cả các môn học, không có sự 
phân biệt môn chính môn phụ.
 7.4. PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC
 - Năng lực sáng tạo.
 - Năng lực thiết kế và thuyết trình.
 - Năng lực sử dụng công nghệ thông tin trong học tập.
 - Năng lực giao tiếp.
 - Năng lực hợp tác trong học tập và làm việc.
 - Năng lực giải quyết vấn đề.
 - Năng lực tự học: Giúp học sinh chủ động, linh hoạt, sáng tạo trong quá trình tìm 
hiểu và tiếp nhận tri thức.
 - Góp phần hình thành phẩm chất có trách nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước 
trong sự nghiệp gìn giữ và phát huy truyền thống vẻ vang của cha ông.
 7.5. ĐỐI TƯỢNG DẠY HỌC CỦA SÁNG KIẾN
 - Số lượng: 42 học sinh
 - Số lớp : 1 (10A1)
 - Khối lớp : 10
 Một số đặc điểm của học sinh theo học sáng kiến
 7 7.7. THIẾT KẾ CHỦ ĐỀ DẠY HỌC
 CHỦ ĐỀ: CÁC PHÉP TOÁN VECTƠ
7.7.1. Kế hoạch chung
Tuần 1. Tiết 1, 2: Dạy về định nghĩa các phép toán vectơ và triển khai các chủ đề.
Tuần 2: Học sinh hoàn thành sản phẩm nhóm.
Tuần 3. Tiết 3, 4, 5, 6 .
 Tiết 3: Báo cáo kết quả thực hiện của nhóm 1, 2, 3.
 Tiết 4: Chốt lại các kiến thức cần nắm được và bài tập vận dụng.
 Tiết 5: Báo cáo kết quả thực hiện của nhóm 4.
 Tiết 6: Tổng kết và kiểm tra kết quả thực hiện.
7.7.2. Tiến trình dạy học
 HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
 1. Mục tiêu:
 - Dạy cho học sinh cách xác định tổng và hiệu của hai vectơ, tích của một số thực với 
 một vectơ. Gợi động cơ và hứng thú cho học sinh khám phá kiến thức mới.
 - Thành lập được các nhóm theo năng lực của học sinh.
 - Phổ biến nhiệm vụ cho các nhóm.
 - Rèn luyện kĩ năng làm việc nhóm.
 2. Thời gian: Tuần 1: Tiết 1, 2 
 - Giáo viên cho học sinh xem các các hình ảnh trong thực tế:
 + 2 tàu nhỏ kéo 1 tàu lớn hơn.
 9 Gợi động cơ mở đầu cho bài học:
 Để có câu trả lời cho các câu hỏi trên, ta sẽ nghiên cứu trong bài học ngày hôm nay. 
 Giáo viên dạy cho học sinh về phép toán tổng và hiệu hai vectơ và tích của vectơ với một 
số (chỉ dạy định nghĩa, cách xác định vectơ tổng, vectơ hiệu và vectơ là tích của một số thực 
với một vectơ. Cùng học sinh giải thích cho phần gợi động cơ ban đầu).
 Hoạt động 1: Tổng của hai vectơ
 Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung cần nắm
 r r r r
+ Cho 2 vectơ a và b , điểm + Học sinh thực hiện Định nghĩa: Cho 2 vectơ a và b . 
A tùy ý, hãy dựng vectơ Lấy điểm A tùy ý, rồi xác định 
uuur r uuur r uuur r
AB = a và BC = b các điểm B,C sao cho AB = a và 
+ GV kết luận: Vectơ uuur r uuur
 BC = b . Khi đó vectơ AC được 
uuur r
AC là tổng của 2 vectơ a và r r
 gọi là tổng của 2 vectơ a và b .
r
b uuur r r
 Kí hiệu: AC = a + b
Ví dụ: Cho hình bình hành 
ABCD. Xác định các vectơ + Học sinh vẽ hình và 
tổng sau: trả lời nhanh câu hỏi
 uuur uuur uuur uuur uuur uuur uuur
a. AB + BD b. AB + AD a. AB + BD = AD
 uuur uuur uuur uuur uuur
c. AB + CD b. AB + AD = AC
* Gợi ý cho học sinh phát uuur uuur r
 c. AB + CD = 0
hiện qui tắc 3 điểm và quy 
tắc hình bình hành. 
Câu hỏi: Hãy giải thích tại sao 2 chiếc thuyền nhỏ kéo thuyền lớn theo 2 hướng khác nhau 
thì thuyền lớn lại đi thẳng như hình vẽ trên?
 uur uur
Câu trả lời mong muốn: Hai vectơ F1;F2 thể hiện hướng và độ lớn của lực tác dụng lên 
 uur uur uur
thuyền lớn của thuyền nhỏ 1 và 2. Vectơ F12 là vectơ tổng của 2 vectơ F1;F2 . Hướng của 
 uur uur
vectơ F12 là hướng chuyển động của thuyền lớn nhờ tác dụng của lực tổng hợp F12 .
 11 uuur uuur
 AB + (- DA)
 uuur uuur uuur
 = AB + AD = AC
GV: Ta có thể viết uuur uuur r Định nghĩa: (SGK)
uuur uuur uuur uuur c. AB + (- DC) = 0 r r r r
AB + (- DB) = AB - DB a - b = a + (- b)
Vậy hiệu của 2 vectơ 
uuur uuur
AB;DB chính là tổng của vectơ 
uuur uuur
AB và vectơ đối của DB
 Câu hỏi: Quan sát hình ảnh kéo co, nếu lực kéo của 5 người như nhau, dự đoán đội thắng? 
 Thêm người như thế nào vào bên thua để theo lý thuyết 2 đội không phân biệt thắng thua?
Câu trả lời mong muốn: Đội có 3 người sẽ thắng đội có 2 người, về lý thuyết phải thêm 
người vào đội có 2 người, phải thêm số người mà có tổng lực kéo bằng lực kéo của 1 người 
trong đội.
 Hoạt động 3: Tích của vecto với một số
 Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung cần nắm
 r
CH1: Cho a bất kì hãy xác định HS: xác định
 r r r r
vectơ tổng b = a + a a
 r
CH2: Nhận xét về hướng và độ b
 r r
dài của 2 vectơ a và b
 r r
 HS: a và b cùng 
 hướng. Độ dài của 
 r
 vectơ b gấp 2 lần của 
 r
 vectơ a . Hay độ dài 
 r
 r r của vectơ a bằng một 
GV: Ta có vectơ b = 2a hay r
 nửa của vectơ b
r 1 r
a = b
 2
*) Tích của vectơ với 1 số thực 
 Định nghĩa: (SGK)
là 1 vectơ. Ta có định nghĩa sau:
Ví dụ: Cho tam giác ABC với HS:
M, N lần lượt là trung điểm của 
 13 - Xây dựng các quy tắc, tính chất của các phép toán tích của vectơ với 1 số.
 - Nêu điều kiện để 2 vectơ cùng phương, 3 điểm thẳng hàng, biểu thị 1 vectơ 
 III theo 2 vectơ không cùng phương. Ứng dụng thực tiễn.
 - Định nghĩa về phân tích lực.
 - Phân tích lực cần tác động vào vật theo 2 hướng khác nhau để vật cân bằng.
 - Tìm hiểu về các lực tác động lên trái đất, đặc biệt là của mặt trăng và mặt trời. 
 Sử dụng vectơ để biểu thị các lực đó. 
 IV
 - Tìm hiểu và giải thích hiện tượng thủy triều. Cha ông ta đã biết lợi dụng hiện 
 tượng tự nhiên đó như thế nào để chiến đấu và bảo vệ lãnh thổ?
TRIỂN KHAI THỰC HIỆN CÁC CHỦ ĐỀ
 1. Mục tiêu:
- Các nhóm tự phân công tìm hiểu, nghiên cứu, sưu tầm tranh ảnh về các nội dung được 
phân công.
- Rèn luyện được kĩ năng làm việc nhóm.
- Góp phần hình thành kĩ năng thu thập thông tin, nghiên cứu tài liệuKĩ năng viết báo 
cáo và trình bày vấn đề.
 2. Thời gian: Tuần 2 
 - GV giúp đỡ, định hướng cho học sinh và - Các nhóm học sinh phân công nhiệm vụ, 
 các nhóm trong quá trình làm việc. xây dựng kế hoạch sinh hoạt nhóm để 
 - Đặt lịch giải đáp thắc mắc cho học sinh. hoàn thành nhiệm vụ.
 Giúp đỡ học sinh khi học sinh yêu cầu. - Viết nhật kí và biên bản làm việc nhóm.
 - Viết báo cáo, sắp xếp các nội dung đã 
 tìm hiểu nghiên cứu được.
 - Chuẩn bị tổ chức báo cáo kết quả làm 
 việc thông qua thuyết trình, thảo luận.
 15