Sáng kiến kinh nghiệm Hình thành tư duy phát triển nền nông nghiệp hàng hóa ở địa phương cho học sinh thông qua dạy học trải nghiệm chủ đề Địa lí Nông nghiệp lớp 10

 PHẦN ĐẶT VẤN ĐỀ
 1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
 Đổi mới phương pháp dạy học là một trong những nhiệm vụ quan trọng của 
đổi mới giáo dục được Đảng, Nhà nước và ngành giáo dục quan tâm hàng đầu, 
nhằm nâng cao chất lượng dạy học trong thời đại mới. Định hướng quan trọng 
trong đổi mới phương pháp dạy học là phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo, 
phát triển năng lực cộng tác làm việc của người học.
 Trong quá trình chuẩn bị thực hiện đề tài sáng kiến, chúng tôi có tìm hiểu 
các đề tài SKKN đã làm của các giáo viên, chúng tôi thấy đã có nhiều đề tài đề cập 
đến vấn đề đổi mới phương pháp cho học sinh như dạy học chủ đề, dạy học dự án 
hay dạy học stem, dạy học trải nghiệm Trong các công trình nghiên cứu, sách, 
bài viết sưu tìm được về vấn đề dạy học theo hướng dạy học gắn với việc tổ chức 
trải nghiệm thực tế chúng tôi thấy các đề tài đã được công nhận cơ bản triển khai 
theo hướng cho học sinh trải nghiệm thực tế trước sau đó về triển khai các phương 
án dạy học, còn lại chưa có công trình nào nghiên cứu chuyên sâu về việc áp dụng 
kiến thức đã học để liên hệ ở địa phương nhằm giáo dục tình yêu quê hương , đồng 
thời hình thành tư duy phát triển nền nông nghiệp hàng hóa thông qua sản xuất ở 
địa phương . Đó là cơ sở để chúng tôi triển khai đề tài theo hướng này. Kết quả 
nghiên cứu của đề tài sẽ có những đóng góp về lý luận và thực tiễn đối với dạy học 
gắn liền với thực tiễn cho học sinh, góp phần làm tăng khả năng nắm bắt kiến thức 
và hứng thú học tập cho học sinh.
 2. Lí do chọn đề tài
 Dạy học gắn liền với thực tiễn để nhằm phát triển các phẩm chất và năng lực 
cho học sinh đang là vấn đề được Đảng, Nhà nước, Bộ Giáo dục và Đào tạo hết 
sức quan tâm.
 Tại Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt 
Nam (khóa XI) đã thông qua Nghị quyết về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và 
đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị 
trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế; Quốc hội đã ban 
hành Nghị quyết số 88/2014/QH13 về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo 
dục phổ thông, góp phần đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Mục tiêu 
đổi mới được Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội quy định: “Đổi mới chương 
trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện 
về chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy người và định 
hướng nghề nghiệp; góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức 
sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hòa đức, 
trí, thể, mỹ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh.”
 Quan điểm của chương trình Giáo dục phổ thông mới cũng đã nhấn 
mạnh đến việc dạy học gắn với thực tiễn để phát huy tối đa các phẩm chất năng lực 
của người học nhằm đáp ứng được yêu cầu phát triển của đất nước cũng như tiến
 1 thông qua dạy học trải nghiệm chủ đề: Địa lí Nông nghiệp lớp 10” để nhằm 
góp phần chia sẻ với các đồng nghiệp đồng thời mong muốn giáo dục học sinh tình 
yêu quê hương đất nước, thông qua đó chúng tôi cũng mong muốn định hướng 
nghề nghiệp trên chính quê hương mình.
 3. Mục tiêu nghiên cứu
 Mục đích nghiên cứu của đề tài là nhằm gắn liền giữa kiến thức lí thuyết với 
thực tiễn sản xuất nông nghiệp ở địa phương, nâng cao chất lượng dạy học làm 
tăng hứng thú học tập cho học sinh, từ đó phát huy tính tích cực sáng tạo của học 
sinh trong học tập cũng như thực tiễn cuộc sống.
 Đồng thời nhằm giúp học sinh hiểu rõ được khả năng phát triển nền nông 
nghiệp hàng hóa ở địa phương từ đó giáo dục tình yêu quê hương, có mong muốn 
cống hiến nguồn nhân lực cho địa phương.
 Ngoài ra đề tài cũng mong muốn rèn luyện các kĩ năng cần thiết cho học 
sinh: làm việc hợp tác nhóm, phân tích trao đổi vấn đề, khảo sát thực tiễn, công 
nghệ thông tin..
 4. Nhiệm vụ nghiên cứu
 Nhiệm vụ chính của đề tài là trình bày các vấn đề cốt lõi về dạy học chủ đề 
nói chung và xây dựng chủ đề Địa lí Nông nghiệp lớp 10 thông qua dạy học trải 
nghiệm nói riêng. Đồng thời trình bày một số vấn đề hoạt động trải nghiệm trong 
giáo học tập và giáo dục. Ngoài ra hướng dẫn học sinh các biện pháp tiến hành 
hoạt động trải nghiệm cũng như hướng dẫn học sinh thực hiện các giải pháp để đưa 
một sản phẩm của địa phương thành sản phẩm hàng hóa trong thời đại 4.0.
 5. Phạm vi nghiên cứu
 - Kiến thức: Vận dụng kiến thức chủ đề Địa lí nông nghiệp lớp 10 đề giúp 
học sinh tư duy về phát triển nền nông nghiệp ở địa phương theo hướng hàng hóa.
- Học sinh: Áp dụng cho một số lớp học sinh khối 10 tại đơn vị chúng tôi công tác 
năm học 2020 – 2021.
 6. Đối tƣợng nghiên cứu
 Hình thành tư duy cho học sinh về phát triển nền nông nghiệp ở địa phương, 
từ đó đưa ra được những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả theo hướng sản xuất 
hàng hóa.
 7. Phƣơng pháp nghiên cứu
 Đề tài chúng tôi sử dụng các phương pháp như: phân tích, tổng hợp, tư duy 
lãnh thổ, thống kê để làm rõ các vấn đề lí luận, khảo sát đối chiếu của đề tài.
 Chúng tôi còn sử dụng phương pháp nghiên cứu thực tiễn, thực địa để giải 
quyết vấn đề trải nghiệm thực tiễn.
 3 Kiến thức thu được rời rạc, hoặc chỉ có Kiến thức thu được là các khái niệm 
 mối liên hệ tuyến tính (một chiều theo trong một mối liên hệ mạng lưới với 
 thiết kế chương trình học). nhau
 Trình độ nhận thức sau quá trình học Trình độ nhận thức có thể đạt được ở 
 tập thường theo trình tự và thường mức độ cao: Phân tích, tổng hợp, đánh 
 dừng lại ở trình độ biết, hiểu và vận giá.
 dụng (giải bài tập).
 Kết thúc một chương học, học sinh Kết thúc một chủ đề học sinh có một 
 không có một tổng thể kiến thức mới tổng thể kiến thức mới, tinh giản, chặt 
 mà có kiến thức từng phần riêng biệt chẽ và khác với nội dung trong sách 
 hoặc có hệ thống kiến thức liên hệ giáo khoa.
 tuyến tính theo trật tự các bài học.
 Kiến thức còn xa rời thực tiễn mà Kiến thức gần gũi với thức tiễn mà học 
 người học đang sống do sự chậm cập sinh đang sống hơn do yêu cầu cập 
 nhật của nội dung sách giáo khoa. nhật thông tin khi thực hiện chủ đề.
Kiến thức thu được sau khi học thường Hiểu biết có được sau khi kết thúc chủ 
 là hạn hẹp trong chương trình, nội đề thường vượt ra ngoài khuôn khổ nội 
 dung học. dung cần học do quá trình tìm kiếm, xử 
 lý thông tin ngoài nguồn tài liệu chính 
 thức của học sinh.
 Không thể hướng tới nhiều mục tiêu Có thề hướng tới, bồi dưỡng các kĩ 
 nhân văn quan trọng như: rèn luyện năng làm việc với thông tin, giao tiếp, 
 các kĩ năng sống và làm việc: giao ngôn ngữ, hợp tác.
 tiếp, hợp tác, quản lý, điều hành, ra 
 quyết định
 1.1.4.Các bước xây dựng chủ đề
 - Xác định chủ đề.
 - Xác định mục tiêu cần đạt của chủ đề
 - Xây dựng bảng mô tả
 - Biên soạn câu hỏi/ bài tập
 - Xây dựng kế hoạch thực hiện chủ đề
 - Tổ chức thực hiện
 1.1.5. Quy trình xây dựng chủ đề dạy học
 A. Xác định tên chủ đề, thời lƣợng thực hiện: ( Tổ nhóm thực hiện)
 5 Nội dung/chủ 
 Nhận biết Thông hiểu Vận dụng Vận dụng cao
 đề/chuẩn
ND1.....
ND2.......
 D. Biên soạn câu hỏi/ bài tập: ( Tổ nhóm thực hiện)
 Với mỗi chủ đề đã xây dựng, xác định được mô tả 4 mức độ yêu cầu ( Nhận 
biết, thông hiểu, vận dụng và vận dụng cao) của mỗi loại câu hỏi/ bài tập có thể sử 
dụng để kiểm tra đánh giá năng lực và phẩm chất của học sinh trong dạy học. Trên 
cơ sở đó, biên soạn các câu hỏi/bài tập cụ thể theo các mức độ yêu cầu đã mô tả để 
sử dụng trong quá trình tổ chức các hoạt động dạy học và kiểm tra đánh giá, luyện 
tập theo chủ đề đã xây dựng.
 Lưu ý: Hệ thống câu hỏi/bài tập đã xây dựng được cụ thể trong bảng bước 
3 và trong thiết kế tiến trình dạy học ở bước 6.
 E. Xây dựng kế hoạch thực hiện chủ đề: ( Tổ nhóm thực hiện)
 Thiết bị 
 Hình thức tổ Thời Thời 
 Nội dung DH, Học Ghi chú
 chức dạy học lƣợng điểm
 liệu
 ND1.....
 ND2.....
 G. Tổ chức thực hiện:
 - Thiết kế tiến trình dạy học: ( Cá nhân giáo viên thực hiện)
 Tiến trình dạy học chủ đề được tổ chức thành các hoạt động học của học 
sinh có thể thực hiện ở trên lớp và ở nhà, mỗi tiết học trên lớp có thể chỉ thực hiện 
một số hoạt động trong tiến trình sư phạm của phương pháp và kĩ thuật dạy học 
được sử dụng.
 Hoạt động 1. Khởi động
 1. Mục tiêu:...
 2. Nhiệm vụ học tập của học sinh..
 3. Cách thức tiến hành...
 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới
 1. Mục tiêu:
 2. Nhiệm vụ học tập của học sinh:
 3. Các bước hoạt động:
 7 - Báo cáo kết quả và thảo luận: Hình thức báo cáo phù hợp với nội dung 
học tập và kĩ thuật dạy học tích cực được sử dụng; khuyến khích cho học sinh trao 
đổi, thảo luận với nhau về nội dung học tập; xử lí những tình huống sư phạm nảy 
sinh một cách hợp lí.
 - Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập: Nhận xét về quá trình thực 
hiện nhiệm vụ học tập của học sinh; phân tích, nhận xét, đánh giá kết quả thực hiện 
nhiệm vụ và những ý kiến thảo luận của học sinh; chính xác hóa kiến thức mà học 
sinh đã học được thông qua hoạt động. Mỗi chủ đề được thực hiện ở nhiều tiết học 
nên nhiệm vụ học tập có thể được thực hiện ở trong và ngoài lớp học.
 - Phân tích, rút kinh nghiệm bài học
 Quá trình dạy học mỗi chuyên đề được thiết kế thành các hoạt động học của 
học sinh dưới dạng các nhiệm vụ học tập kế tiếp nhau, có thể được thực hiện trên 
lớp hoặc ở nhà. Học sinh tích cực chủ động và sáng tạo trong việc thực hiện các 
nhiệm vụ học tập dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Phân tích giờ dạy theo quan 
điểm đó là phân tích hiệu quả của hoạt động học của học sinh, đồng thời đánh giá 
việc tổ chức, kiếm tra, định hướng hoạt động học cho học sinh của giáo viên.
 Việc phân tích bài học có thể được căn cứ vào các tiêu chí cụ thể như sau:
 Nội dung Tiêu chí
 Mức độ phù hợp của chuỗi hoạt động học với mục tiêu, nội dung và 
 phương pháp dạy học được sử dụng.
 1. Kế Mức độ rõ ràng của mục tiêu, nội dung, kĩ thuật tổ chức và sản phẩm 
 hoạch và cần đạt được của mỗi nhiệm vụ học tập.
 tài liệu Mức độ phù hợp của thiết bị dạy học và học liệu được sử dụng để tổ 
 dạy học chức các hoạt động học của học sinh.
 Mức độ hợp lí của phương án kiểm tra, đánh giá trong quá trình tổ 
 chức hoạt động học của học sinh.
 Mức độ sinh động, hấp dẫn học sinh của phương pháp và hình thức 
 chuyển giao nhiệm vụ học tập.
 2. Tổ chức Khả năng theo dõi, quan sát, phát hiện kịp thời những khó khăn của 
 hoạt động học sinh.
 học cho Mức độ phù hợp, hiệu quả của các biện pháp hỗ trợ và khuyến khích 
 học sinh học sinh hợp tác, giúp đỡ nhau khi thực hiện nhiệm vụ học tập.
 Mức độ hiệu quả hoạt động của giáo viên trong việc tổng hợp, phân tích, đánh 
 giá kết quả hoạt động và quá trình thảo luận của học sinh.
 9 học sinh. Sau đây là một số hình thức về HĐTNST hiện nay ở trong các trường 
phổ thông:
 1. Tổ chức thảo luận
 Đây có lẽ là cách thức tổ chức dạy học trải nghiệm đơn giản và dễ thực hiện 
nhất với điều kiện nước ta cũng như mặt bằng chung của các trường phổ thông 
hiện nay.
 - Thảo luận có thể diễn ra trong phạm vi hẹp trong lớp học dưới sự hướng 
dẫn điều khiển của giáo viên học sinh cùng nhau trao đổi tìm ra nguyên nhân và 
giải pháp thực hiện chủ đề cùng trao đổi.
 - Giáo viên chỉ là người tổ chức còn học sinh là người chủ trì, dẫn dắt, thực 
hiện. Tuy nhiên đây cũng chỉ là bước đầu của học tập trải nghiệm hình thức tổ 
chức này sẽ khó phát huy hết năng lực người học và đặc biệt là những em học sinh 
còn chưa chú ý tới học tập. Bởi vậy giáo viên cần có những hình thức tổ chức hấp 
dẫn với tất cả đối tượng học sinh nhằm phát triển năng lực ở người học.
 2. Tổ chức các trò chơi
 Trò chơi là một hoạt động giải trí, thư giãn đồng thời là món ăn tinh thần 
thần không thể thiếu trong cuộc sống của con người. Việc lựa chọn trò chơi phù 
hợp sẽ có tác dụng tích cực tới con người nói chung và đặc biệt đối với thanh niên 
học sinh nói riêng.
 Muốn để trò chơi là một hoạt động học tập tích cực đòi hỏi phải có sự chọn 
lọc, tư duy của người giáo viên trong cách lựa chọn trò chơi để tổ chức học tập trải 
nghiệm.
 Trò chơi mang lại những thuận lợi trong quá trình tổ chức dạy học trải 
nghiệm rõ nét nhất là: việc phát huy tính sáng tạo, hấp dẫn và gây hứng thú cho 
học sinh, giúp học sinh dễ tiếp thu kiến thức, rèn luyện tác phong nhanh nhẹn... 
Bên cạnh những thuận lợi là khó khăn về mặt tổ chức lựa chọn đại điểm thời gian 
phù hợp để đảm bảo nội dung chương trình chuẩn.
 Một số trò chơi được sử dụng nhiều trong các trường phổ thông hiện nay 
như: trò chơi học tập, trò chơi vận động, trò chơi mô phỏng game truyền 
hình...Có thể thấy tổ chức trò chơi là hoạt động quen thuộc dễ thực hiện trong quá 
trình học tập trải nghiệm và có ý nghĩa giáo dục tích cực.
 3. Tổ chức các cuộc thi
 Tổ chức các cuộc thi có thể trong nhà trường, lớp học hay ngoài không gian 
trường học. Nội dung cuộc thi rất phong phú và dễ lồng ghép bất cứ nội dung giáo 
dục nào. Và đó cũng là yêu cầu đặt ra đối với mỗi cuộc thi đều phải mang ý nghĩa 
giáo dục nhất định.
 Việc lựa chọn cách thức thực hiện hay làm cho cuộc thi trở nên hấp dẫn 
mang tính giáo dục hiệu quả đòi hỏi chất xám từ các nhà tổ chức mà không ai khác
 11