Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm góp phần hình thành và phát triển năng lực hợp tác cho học sinh thông qua dạy học môn Toán 10

 SỞ GD&ĐT NGHỆ AN
 TRƯỜNG THPT NGHI LỘC 5
 - - - - -  - - - - -
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 Đề tài:
 MỘT SỐ GIẢI PHÁP RÈN LUYỆN KỸ NĂNG LÀM VIỆC NHÓM GÓP 
PHẦN HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC CHO HỌC 
 SINH THÔNG QUA DẠY HỌC MÔN TOÁN 10
 LĨNH VỰC: TOÁN
 Giáo viên : Nguyễn Thị Liên
 Số điện thoại : 0962.628.206
 Giáo viên : Hoàng Văn Sinh
 Số điện thoại : 0915.359.919
 Tổ chuyên môn : Toán - Tin
 Năm học: 2020 - 2021 2.7. Giải quyết công việc nhóm.23
 2.8. Kĩ năng ghi chép.24
 2.9. Quản lí hoạt động nhóm..27
 2. 10. Đánh giá hoạt động nhóm30
Giải pháp 3: Rèn luyện kĩ năng làm việc nhóm trong một số hoạt động dạy ..........34
 3.1. Hoạt động hình thành khái niệm, định lí34
 3.2. Hoạt động luyện tập37
 3.3. Hoạt động vận dụng40
Giải pháp 4: Tổ chức làm việc nhóm trên hệ thống  zoom và qua 
mạng xã hội: facebook, zalo,  ................................................................................44
4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM......................................................45
 4.1. Thực trạng...45
 4.2. Kết quả thực nghiệm...45
 4.3. Một số minh chứng sau khi thực hiện sáng kiến.46
PHẦN III. KẾT LUẬN..............................................................................................47
1. KẾT LUẬN ............................................................................................................47
2. KIẾN NGHỊ VÀ ĐỀ XUẤT .................................................................................47
3. TÀI LIỆU THAM KHẢO .....................................................................................49 3.Tính mới của đề tài:
 Đây là đề tài tương đối mới, đảm bảo tính khoa học và ứng dụng cao. 
 Đề tài giúp học sinh phát huy tối đa năng lực hợp tác, nâng cao chất lượng học 
tập, tạo tiền đề cho làm việc nhóm ở bậc đại học, sau đại học, cho cuộc sống sau 
này.
 Đề tài thực hiện đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực.
 2 - Học sinh được nêu quan điểm của mình, được nghe quan điểm của các bạn 
khác trong nhóm, trong lớp; được trao đổi, bàn luận về các ý kiến khác nhau và đưa 
ra lời giải tối ưu cho nhiệm vụ được giao cho nhóm.
 - Nhờ không khí thảo luận cởi mở nên học sinh, đặc biệt là những em nhút 
nhát trở nên bảo dạn hơn; các em học được cách trình bày ý kến của mình, biết lắng 
nghe chất vấn ý kiến của bạn; từ đó giúp học sinh dễ hòa nhập vào cộng đồng nhóm, 
tạo cho các em sự tự tin, hứng thú trong học tập và sinh hoạt.
 - Vốn hiểu biết và kinh nghiệm xã hội của học sinh thêm phong phú; kỹ năng 
giao tiếp, kỹ năng hợp tác của học sinh được phát triển.
 1.4. Hạn chế
 - Một số học sinh do nhút nhát hoặc vì một số lý do nào đó không tham gia 
vào hoạt động chung của nhóm, nên nếu giáo viên không phân công hợp lí có thể 
dẫn đến tình trạng chỉ có một vài học sinh khá tham gia còn lại các học sinh khác 
không hoạt động.
 - Ý kiến các nhóm có thể quá phân tán hoặc mâu thẫn gay gắt với nhau.
 - Thời gian có thể bị kéo dài.
 - Với những lớp có sĩ số đông hoặc chật hẹp, bàn ghế khó di chuyển thì khó 
tổ chức hoạt động nhóm. Khi tranh luận dễ dẫn tới lớp ồn ào ảnh hưởng đến lớp 
khác.
 1.5. Các cách thành lập nhóm
 Có rất nhiều cách thành lập nhóm theo các tiêu chí khác nhau, không nên áp 
dụng một tiêu chí duy nhất cho cả năm học. Một số tiêu chí để thành lập nhóm:
 1. Các nhóm gồm những người tự nguyện, chung mối quan tâm.
 2. Các nhóm ngẫu nhiên.
 3. Nhóm ghép hình.
 4. Các nhóm với những đặc điểm chung.
 5. Các nhóm cố định trong một thời gian dài.
 6. Nhóm có học sinh khá, giỏi hỗ trở học sinh yếu kém.
 7. Phân chia theo năng lực học tập khác nhau.
 8. Phân chia theo các dạng học tập.
 9. Nhóm với các bài tập khác nhau.
 10. Phân chia học sinh nam và nữ.
 2. Năng lực hợp tác
 Năng lực hợp tác có thể coi là những kĩ năng, kĩ xảo về khả năng tương tác 
giữa cá nhân với cá nhân, cá nhân với tập thể trong việc tổ chức, quản lí và thực hiện 
 4 Đánh giá năng lực hợp tác của học sinh trong dạy học căn cứ trên các thành tố năng 
lực và chỉ số tiêu chí chất lượng hành vi, xây dựng khung tiêu chí và mã hóa dưới 
dạng điểm để giáo viên đánh giá học sinh và học sinh đánh giá học sinh 
(xem bảng 2).
 Bảng 2
 Thành tố Tiêu chí Điểm 
 NL tối đa
 Chủ động xung phong nhận nhiệm vụ 1
 Không xung phong nhưng vui vẻ nhận nhiệm vụ được 0.75
 1. Nhận giao
 nhiệm vụ
 Miễn cưỡng khi nhận nhiệm vụ được giao 0.5
 Từ chối nhận nhiệm vụ 0
 Hăng hái bày tỏ ý kiến, tham gia xây dựng kế hoạch hoạt 1
 động của nhóm.
 Tham gia ý kiến xây dựng kế hoạch hoạt động nhưng đôi 0.75
 lúc chưa chủ động
 Ít tham gia ý kiến xây dựng kế hoạt hoạt động nhóm 0.5
 2. Tham gia Không tham gia ý kiến xây dựng hoạt động nhóm 0
 xây dựng kế 
 hoạch hoạt Biết lắng nghe, tôn trọng, xem xét các ý kiến, quan điểm 1
 động của của mọi người trong nhóm
 nhóm Đôi lúc chưa biết lắng nghe, tôn trọng ý kiến của các 0.75
 thành viên khác trong nhóm
 Chưa biết lắng nghe, tôn trọng ý kiến của các thành viên 0.5
 khác trong nhóm
 Không lắng nghe và tôn trọng ý kiến của các thành viên 0
 khác trong nhóm.
 Cố gắng hoàn thành nhiệm vụ của bản thân đồng thời 2
 3. Thực hiện chủ động hỗ trợ các thành viên khác trong nhóm
 nhiệm vụ và 
 Cố gắng hoàn thành nhiệm vụ của bản thân nhưng chưa 1
 hỗ trợ giúp 
 chủ động hỗ trợ các thành viên khác
 đỡ các thành 
 viên khác Cố gắng hoàn thành nhiệm vụ của bản thân nhưng chưa 0.5
 hỗ trợ các thành viên khác 
 6 - Giải quyết vấn đề và ra quyết định.
 - Thu thập thông tin và các ý tưởng.
 - Phối hợp, tăng cường sự tham gia và cam kết.
 - Đàm phán và giải quyết xung đột.
 - Thỏa mãn nhu cầu quan hệ xã hội và tăng cường ý thức về bản thân trong 
các mối quan hệ với những người khác.
 - Nhận được sự giúp đỡ trong việc thực hiện mục tiêu cụ thể.
 - Chia sẻ, thông cảm khi cùng tạo nên một thành quả lao động cụ thể.
 5. Các giai đoạn hình thành và phát triển nhóm làm việc hiệu quả
 - Xây dựng các tiêu chí đánh giá nhóm làm việc hiệu quả.
 - Giai đoạn lập kế hoạch.
 - Giai đoạn thực hiện.
 II. CƠ SỞ THỰC TIỄN
 Để đánh giá thực trạng về nhu cầu, động cơ, hứng thú làm việc nhóm, mức độ 
hiểu biết về năng lực hợp tác nhóm của học sinh, chúng tôi đã tiến hành điều tra 53 
giáo viên và 123 học sinh của 3 lớp 10A3, 10A6 và 10A8 (trường THPT Nghi Lộc 
5) thông qua phiếu điều tra và nhận được kết quả sau:
 Phân tích kết quả điều tra 
 Tầm quan trọng của hoạt động nhóm.
 Không quan 
 Rất quan trọng Quan trọng Bình thường
 trọng
 GV HS GV HS GV HS GV HS
 50% 45% 32,1% 35,3% 10,9% 12% 7% 7,7%
 Những việc thực hiện làm việc nhóm trong lớp còn ít, mức độ thường xuyên 
thấp.
 Đa số các giáo viên và học sinh có hiểu biết về khái niệm năng lực hợp tác và 
nhận thức được sự cần thiết phải phát triển năng lực hợp tác cho học sinh. Kết quả 
khảo sát cho thấy có 73,3% giáo viên và 72,6% học sinh đều đánh giá ở mức “rất 
cần thiết” 22,7% cho là “cần thiết”.
 Đánh giá biểu hiện kĩ năng hợp tác trong làm việc nhóm như sau:
 Không bao giờ: 1 điểm; Thỉnh thoảng: 2 điểm; Thường xuyên: 3 điểm; Rất 
thường xuyên: 4 điểm
 Các kĩ năng Mức độ biểu hiện
 8 Chúng tôi tiến hành phân tích những thuận lợi, khó khăn để tìm nguyên nhân 
của thực trạng.
 * Thuận lợi
 Đội ngũ giáo viên nhiệt tình, tâm huyết với nghề. Việc xử lí tình huống trên 
lớp tốt đẹp, đơn giản tạo được môi trường học tập để học sinh tương tác phát huy 
tính năng động.
 Học sinh rất mạnh dạn, tự tin, nhanh nhẹn trong các hoạt động, luôn vâng lời 
thầy cô, từ đó nếu tổ chức ra một hoạt động thì các em rất nhiệt tình tham gia đạt 
hiệu quả cao.
 * Khó khăn
 Phụ huynh học sinhđa phần làm nghề nông và công nhân nên việc ý thức về 
dạy kĩ năng cho học sinh còn hạn chế, khó phối hợp với phụ huynh.Một số học sinh 
“luôn có tư tưởng chỉ biết riêng mình, luôn đặt lợi ích cá nhân lên trên, không quan 
tâm lợi ích tập thể”, nên học sinh chỉ biết mình phải quyết tâm thực hiện một nhiệm 
vụ nào đó để hưởng được phần thưởng cho riêng mình mà thôi. Để thay đổi tư tưởng 
đó không phải một sớm một chiều.
 Phương pháp này còn bị hạn chế bởi không gian chật hẹp của lớp học, bởi 
thời gian hạn định cho một tiết học, giáo viên phải mất nhiều thời gian chuẩn bị đồ 
dùng và thiết kế nhiệm vụ, tổ chức một cách hợp lí và học sinh đã quen với hoạt 
động này thì mới có kết quả tốt.Do vậy giáo viên ngại đổi mới, ngại dạy theo nhóm, 
có giáo viên chỉ tổ chức hoạt động nhóm mang tính hình thức, chưa phù hợp với nội 
dung bài dạy dẫn đến kết quả chưa cao.Trong hoạt động nhóm, một vài học sinh có 
thể lãng phí thời gian vào việc thảo luận vấn đề không liên quan hoặc có thể xảy ra 
trường hợp học sinh phụ trách nhóm theo kiểu độc đoán.
 Thường khó để đánh giá học sinh một cách công bằng và một vài em có thể 
cảm thấy không thoải mái với việc đánh giá dựa trên sự nỗ lực của nhóm và sự bình 
xét của các bạn.
 III. GIẢI PHÁP
 Giải pháp 1: Rèn luyện kỹ năng cá nhân trong làm việc nhóm
 1.1. Lắng nghe
 1.1.1. Mục đích
 - Giúp học sinh nắm bắt vấn đề, thu thập thông tin qua đó nâng cao khả năng 
tương tác qua lại trong nhóm.
 - Phản ánh sự tôn trọng (xây dựng) ý kiến giữa các thành viên.
 - Tạo ra sự liên kết cảm xúc giữa người nói và người nghe.
 - Hạn chế và cũng là giải quyết xung đột hiệu quả, tạo dựng những mối quan 
hệ tốt đẹp.
 10 Thể hiện mình đang lắng nghe bằng ngôn ngữ hình thể thông qua các biểu 
cảm: Ngạc nhiên, gật đầu, tròn mắt phân vân,
 Đối mặt: Nhìn người nói
 Cử chỉ, tư thế: Ngồi ngay ngắn, lưng thẳng, đầu hơi hướng về phía người 
nói.
 Trong quá trình dạy giáo viên luôn nhắc nhở học sinh để rèn luyện thái độ 
này.
 - Đưa ra ý kiến các nhân
 Đưa ra những nhận xét và góp ý thì đối phương sẽ cảm thấy hứng thú và mở 
lòng chia sẻ nhiều hơn.
 Ví dụ 3.Sau khi nhóm trình bày nội dung báo cáo
 Giáo viên yêu cầu các nhóm nêu nhận xét và đưa ra góp ý để phần trình bày
được hoàn thiện
 Giáo viên hướng dẫn:
 Đối với hình thức:
 • Trình bày khoa học chưa?
 • Màu sắc hợp lí không?
 • Chữ viết đủ to chưa? Các đường kẻ có thẳng không?
 • Giấy có phẳng không
 • Chữ viết đúng, đẹp chưa?
 Đối với nội dung:
 • Đầy đủ chưa?
 • Đúng kiến thức không?
 • Nên đưa thêm nội dung nào?
 • Nên bớt nội dung nào?
 Đối với trình bày:
 • Nói đủ nghe chưa?
 • Rõ ràng không?
 • Diễn cảm không?
 • Phong thái thế nào?
 Nếu nhóm đưa ra được nhận xét đúng và có ý kiến hay sẽ được cộng điểm vào 
kết quả cuối cùng.
 1.2. Chất vấn
 1.2.1. Mục đích
 Tác động và phản ánh kĩ năng đối thoại, tranh luận giữa các thành viên trong 
nhóm, giữa các nhóm với nhau.
 12