Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao hiệu quả giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua dạy học trải nghiệm bài 13 Công dân với cộng đồng - Chương trình Giáo dục công dân lớp 10 THPT

 ĐỀ TÀI:
NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH 
 THÔNG QUA DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM BÀI 13: CÔNG DÂN VỚI 
 CỘNG ĐỒNG - CHƯƠNG TRÌNH GDCD LỚP 10 THPT
 Môn: Giáo dục công dân
 1 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
TT Từ viết tắt Từ đầy đủ
1 GDCD Giáo dục công dân
2 HĐTNST Hoạt động trải nghiệm sáng tạo
3 KNS Kỹ năng sống
4 HS Học sinh
5 GV Giáo viên
6 THPT Trung học phổ thông
7 KN Kỹ năng
8 KT Kiến thức
9 NL Năng lực
10 SGK Sách giáo khoa
11 TPPCT Tiết phân phối chương trình
 3 2.4. Hoạt động trải nghiệm làm tình nguyện viên (Nồi cháo nhân ái, thu gom
phế liệu và bảo vệ môi trường, mùa đông ấm).. 13
2.5. Hoạt động trải nghiệm tìm kiếm thông tin, thiết kế và trình bày nội dung 
qua video trên phần mềm power point . 13
2.6. Hoạt động trải nghiệm đóng vai. 14
2.7. Hoạt động trải nghiệm “Biến phế liệu thành việc làm có ích”....... 15
III. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM... 16
1. Mục đích thực nghiệm... 16
2. Tổ chức thực nghiệm. 16
3. Phương pháp thực hiện.. 16
4. Thiết kế giáo án có tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo nhằm giáo dục kỹ 
năng sống cho học sinh.. 16
IV. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM....... 28
1. Bảng đánh giá kỹ năng đạt được của học sinh trường THPT 1-5. 29
2. Nhận xét kết quả thực nghiệm... 29
PHẦN III. KẾT LUẬN... 30
I. Kết luận 31
II. Đề xuất, kiến nghị .. 30
1. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo.... 30
2. Đối với nhà trường 30
3. Đối với giáo viên... 31
TÀI LIỆU THAM KHẢO... 32
PHỤ LỤC
 5 thể khẳng định hoạt động TNST có thể mang lại cho học sinh cơ hội và điều kiện 
phát triển năng lực, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến 
thức, kỹ năng để giải quyết các tình huống của thực tiễn cuộc sống đặt ra.
 GDCD là môn học để giáo viên có nhiều cơ hội để tích hợp giáo dục KNS 
cho học sinh. Trong thời gian qua, việc giáo dục KNS cho học sinh trong dạy học 
môn GDCD thông qua tổ chức các phương pháp dạy học tích cực nói chung và 
thông qua tổ chức HĐTNST nói riêng đã được chú trọng thực hiện, tuy nhiên hiệu 
quả đạt được chưa cao, chưa đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn.
 Xuất phát từ những lí do trên, đồng thời nhằm rèn luyện cho bản thân 
phương pháp tổ chức các HĐTNST góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục KNS cho 
học sinh tôi đã mạnh dạn chọn đề tài “Nâng cao hiệu quả giáo dục kỹ năng sống 
cho học sinh thông qua dạy học trải nghiệm bài 13 Công dân với cộng đồng- 
Chương trình Giáo dục công dân lớp 10 THP ” làm đề tài sáng kiến kinh nghiệm 
trong hoạt động giáo dục.
 2. Mục đích nghiên cứu
 Xây dựng, tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo góp phần nâng cao 
hiệu quả giáo dục KNS cho học sinh qua “Bài 13 Công dân với cộng đồng- 
Chương trình Giáo dục công dân lớp 10 THPT”.
 3. Nhiệm vụ nghiên cứu
 + Nghiên cứu cơ sở lí luận của việc giáo dục KNS và tổ chức hoạt động 
TNST ở trường phổ thông.
 + Khảo sát điều tra thực trạng tổ chức hoạt động TNST trong dạy học nói 
chung và trong giáo dục KNS cho học sinh nói riêng.
 + Thiết kế mẫu giáo án có tổ chức các hoạt động TNST.
 + Tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm nghiệm tính hiệu quả và khả thi 
của những vấn đề đề tài đưa ra.
 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
 + Đối tượng: HS lớp 10 THPT.
 + Phạm vi nghiên cứu:
 - Địa bàn khảo sát thực nghiệm: Trường THPT 1-5, huyện Nghĩa Đàn, tỉnh 
Nghệ An.
 - Các hoạt động động trải nghiệm sáng tạo góp phần giáo dục KNS cho học 
sinh qua “Bài 13 Công dân với cộng đồng - Chương trình Giáo dục công dân lớp 
10 THPT”.
 - Bài giảng lên lớp “Bài 13 Công dân với cộng đồng - Chương trình Giáo 
dục công dân lớp 10 THPT”.
 2 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
 I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
 1. Cơ sở lí luận
 1.1. Kỹ năng sống
 Có nhiều quan niệm khác nhau về KNS:
 - Theo tổ chức y tế thế giới (WHO), KNS là khả năng để có hành vi thích 
ứng và tích cực, giúp các cá nhân có thể ứng xử hiệu quả trước các nhu cầu và 
thách thức của cuộc sống hàng ngày.
 - Theo UNICF, KNS là cách tiếp cận giúp thay đổi hoặc hình thành hành vi 
mới. Cách tiếp cận này lưu ý đến sự cân bằng về tiếp thu kiến thức, hình thành thái 
độ và kỹ năng.
 - Theo tổ chức văn hóa, khoa học và giáo dục Liên hợp quốc (UNESCO), 
KNS gắn với 4 trụ cột của giáo dục, đó là học để biết gồm các kỹ năng tư duy như: 
tư duy phê phán, tư duy sáng tạo, ra quyết định, giải quyết vấn đề, nhận thức được 
hậu quả...; Học làm người gồm các kỹ năng cá nhân như: ứng phó với căng thẳng, 
kiểm soát cảm xúc, tự nhận thức, tự tin...; Học để sống với người khác gồm các kỹ 
năng xã hội như: giao tiếp, thương lượng, tự khẳng định, hợp tác, làm việc nhóm...; 
Học để làm gồm kỹ năng thực hiện công việc và nhiệm vụ như: kỹ năng đặt mục 
tiêu, đảm nhận trách nhiệm...
 KNS đóng vai trò rất quan trọng:
 - Kỹ năng sống thúc đẩy sự phát triển của cá nhân và xã hội. KNS chính là 
những nhịp cầu giúp con người biến kiến thức thành thái độ, hành vi và thói quen 
tích cực, lành mạnh. Người có KNS phù hợp sẽ luôn vững vàng trước khó khăn, 
thử thách; biết ứng xử, giải quyết vấn đề một cách tích cực và phù hợp; họ thường 
thành công hơn trong cuộc sống, luôn yêu đời và làm chủ cuộc sống của mình. 
Ngược lại người thiếu KNS thường bị vấp váp, dễ thất bại trong cuộc sống. Không 
những thúc đẩy sự phát triển cá nhân, KNS còn góp phần thúc đẩy sự phát triển 
của xã hội, giúp ngăn ngừa các vấn đề xã hội và bảo vệ quyền con người.
 - Giáo dục KNS rất cần thiết đối với thế hệ trẻ bởi vì các em chính là chủ 
nhân tương lai của đất nước, là những người sẽ quyết định sự phát triển của đất 
nước trong những năm tới. Mặt khác, lứa tuổi học sinh là lứa tuổi đang hình thành 
những giá trị nhân cách, giàu ước mơ, ham hiểu biết, thích tìm tòi, khám phá, song 
còn thiếu hiểu biết sâu sắc về xã hội, thiếu kinh nghiệm sống, dễ bị lôi kéo, kích 
động... Đặc biệt là trong bối cảnh hội nhập quốc tế và cơ chế thị trường như hiện 
nay, thế hệ trẻ thường xuyên chịu tác động đan xen của những yếu tố tích cực và 
tiêu cực. Nếu không được giáo dục KNS, các em dễ bị lôi kéo vào các hành vi tiêu 
cực, bạo lực và lối sống ích kỷ, lai căng, thực dụng, dễ bị phát triển lệch lạc về 
nhân cách. Vì vậy việc giáo dục KNS cho thế hệ trẻ là rất cần thiết.
 4 1.3. Giáo dục kỹ năng sống qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo
 HĐTNST là một trong những hoạt động có ý nghĩa quan trọng trong việc 
rèn luyện KNS cho HS. Hoạt động này tạo điều kiện cho HS tiếp xúc và mở rộng 
ứng dụng thực tế, trải nghiệm được nhiều vấn đề trong thực tiễn cuộc sống xã hội, 
đồng thời gây hứng thú trong học tập và có vai trò to lớn trong việc phát triển năng 
lực cá nhân cho các em.
 Trong Đề án đổi mới căn bản và toàn diện GD - ĐT, mục tiêu giáo dục 
chuyển hướng từ coi trọng trang bị kiến thức sang tăng cường trang bị những năng 
lực và phẩm chất cần thiết cho người học. Điều đó càng khẳng định tầm quan trọng 
trong việc giáo dục KNS cho HS thông qua tích hợp, lồng ghép trong các môn học 
chính khóa và các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, trong đó có HĐTNST. 
Các hoạt động TNST có thể thực hiện dưới nhiều hình thức rất phong phú và đa 
dạng, hấp dẫn đối với HS, giúp các em hình thành, phát triển năng lực, kỹ năng 
sống như hoạt động câu lạc bộ, tổ chức tham quan, dã ngoại, các cuộc thi, hoạt 
động nhân đạo, lao động công ích,... Dưới đây là một số hình thức HĐTNST tiêu 
biểu:
 Hoạt động câu lạc bộ: Câu lạc bộ là hình thức sinh hoạt ngoại khóa của 
những nhóm học sinh cùng sở thích, nhu cầu, năng khiếu dưới sự định hướng 
của những nhà giáo dục nhằm tạo môi trường giao lưu thân thiện, tích cực giữa các 
học sinh với nhau và giữa học sinh với thầy cô giáo, với những người lớn khác. 
Hoạt động của câu lạc bộ tạo cơ hội để học sinh được chia sẻ những kiến thức, 
hiểu biết của mình về các lĩnh vực mà các em quan tâm, qua đó phát triển các kỹ 
năng của học sinh như: kỹ năng giao tiếp, kỹ năng lắng nghe và biểu đạt ý kiến, kỹ 
năng trình bày suy nghĩ, ý tưởng, kỹ năng viết bài, kỹ năng chụp ảnh, kỹ năng hợp 
tác, làm việc nhóm, kỹ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề
 Tổ chức trò chơi: Trò chơi là một loại hình hoạt động giải trí, thư giãn; là 
món ăn tinh thần bổ ích không thể thiếu của HS, có tác dụng “chơi mà học, học mà 
chơi”. Trò chơi có thể được sử dụng trong nhiều tình huống khác nhau của 
HĐTNST giúp phát huy tính sáng tạo, hấp dẫn và gây hứng thú cho học sinh; giúp 
học sinh dễ tiếp thu kiến thức mới giúp chuyển tải nhiều tri thức của nhiều lĩnh vực 
khác nhau; tạo được bầu không khí thân thiện; tạo cho các em tác phong nhanh 
nhẹn.
 Sân khấu tương tác: Đây là một hình thức nghệ thuật tương tác dựa trên hoạt 
động diễn kịch, trong đó vở kịch chỉ có phần mở đầu đưa ra tình huống, phần còn 
lại được sáng tạo bởi những người tham gia. Thông qua sân khấu tương tác, sự 
tham gia của học sinh được tăng cường và thúc đẩy, tạo cơ hội cho học sinh rèn 
luyện những kỹ năng như: kỹ năng phát hiện vấn đề, kỹ năng phân tích vấn đề, kỹ 
năng ra quyết định và giải quyết vấn đề, khả năng sáng tạo khi giải quyết tình 
huống và khả năng ứng phó với những thay đổi của cuộc sống
 6 còn mang tính bồng bột. Chính vì vậy học sinh dễ bị sa ngã nếu như không có 
những kỹ năng sống phù hợp. Chính vì vậy việc tổ chức các HĐTNST trong dạy 
học sẽ thu hút được sự tham gia của học sinh, tăng hứng thú cho các em trong các 
giờ học và từ đó hiệu quả dạy học sẽ được nâng cao, nhiều KNS được hình thành 
và phát triển.
 Trong quá trình giảng dạy nói chung và giảng dạy môn GDCD nói riêng, 
nhiều giáo viên đã chú trọng giáo dục KNS cho học sinh thông qua các phương 
pháp và kỹ thuật dạy học như tổ chức các HĐTNST Tuy nhiên, qua quá trình 
điều tra cũng như qua thực tế giảng dạy và làm công tác chủ nhiệm cho thấy KNS 
của học sinh THPT hiện nay rất yếu. Đa phần các em chưa có kỹ năng xác định 
mục tiêu rõ ràng. Bên cạnh đó, kỹ năng hợp tác, hoạt động nhóm chỉ ở mức trung 
bình, thậm chí một số em còn ở mức độ yếu. Các em hầu như còn rất hạn chế trong 
kỹ năng ứng phó với căng thẳng, các em chưa tìm ra hướng giải quyết khi gặp khó 
khăn trong cuộc sống, học tập, gặp các vấn đề tâm lí Mặt khác, các em còn thiếu 
tự tin trong giao tiếp, trong khi trình bày suy nghĩ, ý tưởng của mình trước đám 
đông. Việc xác định mục tiêu trong học tập, trong cuộc sống còn chưa rõ ràng; 
thiếu kiên định khi giải quyết vấn đề trong học tập cũng như trong cuộc sống. Phần 
lớn các em còn thiếu bản lĩnh, dễ bị lôi kéo bởi những tác động bên ngoài xã hội, 
chưa có kỹ năng ra quyết định mà chỉ quyết định các vấn đề một cách cảm tính
 Nguyên nhân của tình trạng trên:
 Việc giáo dục KNS cho học sinh hiện nay còn chưa được quan tâm đúng 
mức, thậm chí nhiều giáo viên và nhà trường còn coi nhẹ. Việc tích hợp nội dung 
KNS vào các môn học, tiết học còn hạn chế.
 Kỹ năng sống của học sinh chỉ được bộc lộ và rèn luyện thông qua các hoạt 
động học tập và giáo dục tích cực như các HĐTNST. Để tổ chức được các hoạt 
động này hiện tại các trường THPT đang gặp rất nhiều khó khăn về thời gian, cơ 
sở vật chất
 Bên cạnh đó những hiểu biết về KNS, hiểu biết về việc sử dụng các phương 
pháp dạy học tích cực của một số GV còn hạn chế, do đó hiệu quả giáo dục chưa cao.
 2.2. Thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học 
GDCD góp phần giáo dục kỹ năng sống cho học sinh
 Đề tài đã tiến hành điều tra và phỏng vấn trực tiếp 11 giáo viên giảng dạy 
môn GDCD ở Trường THPT trên địa bàn huyện Nghĩa Đàn và Thị xã Thái Hòa 
(phụ lục 1) và thu được kết quả như sau:
 - Nhận thức của giáo viên đối với việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh: 
tất cả các giáo viên được điều tra đều cho rằng giáo dục KNS là một việc làm hết 
sức cần thiết cho thế hệ học sinh trong giai đoạn hiện nay.
 - Nhận thức của giáo viên về HĐTNST: 80% GV được điều tra và phỏng vấn 
cho rằng HĐTNST là tên gọi mới, thực chất hoạt động này đã được thực hiện trong
 8