Sáng kiến kinh nghiệm Phát triển năng lực tự học cho học sinh thông qua dạy học theo chủ đề chương Halogen Hóa học 10 Trung học phổ thông

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO AN GIANG 
 TRƯỜNG THCS VÀ THPT PHÚ TÂN 
 ----------000---------- 
 PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO 
 HỌC SINH THÔNG QUA DẠY HỌC THEO 
CHỦ ĐỀ CHƯƠNG HALOGEN HÓA HỌC 10 
 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 
 Người thực hiện: NGUYỄN THÀNH SƠN. 
 Đơn vị: Trường THCS và THPT Phú Tân. 
 Phú Tân năm 2019 Giáo viên: Nguyễn Thành Sơn NCKH Sư Phạm Ứng Dụng 
 BẢNG CHỮ VIẾT TẮT 
 Các chữ viết tắt Các chữ viết đầy đủ 
 BKT Bài kiểm tra 
 BHT Bảng tuần hoàn 
 CNTT Công nghệ thông tin 
 DHTCĐ Dạy học theo chủ đề 
 ĐC Đối chứng 
 GV Giáo viên 
 HS Học sinh 
 HĐ Hoạt động 
 KT Kiểm tra 
 LĐC Lớp đối chứng 
 LTN Lớp thực nghiệm 
 NLTH Năng lực tự học 
 PP Phương pháp 
 PPDH Phương pháp dạy học 
 PTHH Phương trình hóa học 
 PTN Phòng thí nghiệm 
 SGK Sách giáo khoa 
 TCHH Tính chất hóa học 
 TCVL Tính chất vật lí 
 TH Tự học 
 THCS Trung học cơ sở 
 THPT Trung học phổ thông 
 TN Thực nghiệm 
 TNSP Thực nghiệm sư phạm 
 2 Giáo viên: Nguyễn Thành Sơn NCKH Sư Phạm Ứng Dụng 
 TÓM TẮT 
 Hiện nay, nước ta đang tiến hành việc đổi mới giáo dục trong đó đổi mới phương 
pháp dạy học theo định hướng phát năng lực cho HS và bồi dưỡng phương pháp học tập 
mà trọng tâm là tự học để họ tự học suốt đời. Có thể nói, dạy học chủ yếu là dạy cách học, 
dạy cách tư duy, dạy phương pháp tự học. Trong dạy học môn Hóa học, việc nâng cao chất 
lượng dạy học và phát triển nhận thức, nâng cao năng lực tự học cho HS có thể bằng nhiều 
biện pháp và phương pháp khác nhau, trong đó việc vận dụng dạy học theo chủ đề được 
đánh giá là một PPDH có hiệu quả, nhất là trong việc rèn luyện kỹ năng cho HS tự nghiên 
cứu bài trước ở nhà, tự giải quyết được các vấn đề thực tiễn có ý nghĩa và từ đó giúp HS 
lĩnh hội kiến thức mới một cách dễ dàng. Do vậy, dạy học theo chủ đề là sự kết hợp giữa 
mô hình dạy học truyền thống và mô hình dạy học hiện đại, nó là một trong nhiều chiến 
lược dạy học cụ thể hoá của mô hình dạy - tự học và quan điểm “lấy người học làm trung 
tâm”. Lớp 10 là lớp đầu cấp THPT là bước ngoặt khi chuyển từ THCS lên THPT với lượng 
kiến thức nhiều, yêu cầu về nhiệm vụ học tập cao mà thời lượng trên lớp lại không đổi, HS 
sẽ gặp nhiều khó khăn trong học tập. Chương Halogen Hóa học lớp 10 có rất nhiều kiến 
thức mới lạ và vận dụng các vấn đề thực tiễn nhiều hơn so với Hoá học ở THCS. Do đó, 
để tiếp thu kiến thức bài học trên lớp được dễ dàng và sâu sắc thì HS phải biết tự nghiên 
cứu bài học trước ở nhà thông qua cách dạy của người thầy. Vì vậy, việc tự học của HS là 
rất quan trọng và cần thiết. 
 Giải pháp của chúng tôi là nghiên cứu, lựa chọn, thiết kế chủ đề dạy học chương 
Halogen Hóa học 10 THPT nhằm phát triển NLTH cho học sinh, góp phần nâng cao chất 
lượng dạy học hoá học ở các trường THCS và THPT Phú Tân. 
 Nghiên cứu được tiến hành trên hai nhóm tương đương: hai lớp 10 trường THCS và 
THPT Phú Tân. Lớp 10C5 là thực nghiệm và 10C6 là lớp đối chứng. Lớp thực nghiệm 
được thực hiện giải pháp thay thế khi dạy học theo chủ đề đơn chất Halogen. Kết quả TNSP 
đã cho thấy việc thiết kế chủ đề dạy học và áp dụng chúng cùng với sự phối hợp hợp lí với 
các phương pháp dạy học tích cực thì sẽ kích thích được hứng thú học tập, phát triển NLTH 
cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn Hoá học ở trường THCS & 
THPT Phú Tân nói riêng và các trường THPT nói chung. Kết quả nghiên cứu xác nhận sự 
đúng đắn của giả thuyết khoa học và tính khả thi của đề tài. 
 4 Giáo viên: Nguyễn Thành Sơn NCKH Sư Phạm Ứng Dụng 
dục trong đó đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát năng lực cho HS và bồi 
dưỡng phương pháp học tập mà trọng tâm là tự học để họ tự học suốt đời. Có thể nói, dạy 
học chủ yếu là dạy cách học, dạy cách tư duy, dạy phương pháp tự học. 
 Trong dạy học môn Hóa học, việc nâng cao chất lượng dạy học và phát triển nhận 
thức, nâng cao năng lực tự học cho HS có thể bằng nhiều biện pháp và phương pháp khác 
nhau, trong đó việc vận dụng dạy học theo chủ đề được đánh giá là một PPDH có hiệu quả, 
nhất là trong việc rèn luyện kỹ năng cho HS tự nghiên cứu bài trước ở nhà, tự giải quyết 
được các vấn đề thực tiễn có ý nghĩa và từ đó giúp HS lĩnh hội kiến thức mới một cách dễ 
dàng. Do vậy, dạy học theo chủ đề là sự kết hợp giữa mô hình dạy học truyền thống và mô 
hình dạy học hiện đại, nó là một trong nhiều chiến lược dạy học cụ thể hoá của mô hình 
dạy - tự học và quan điểm “lấy người học làm trung tâm” 
 Lớp 10 là lớp đầu cấp THPT là bước ngoặt khi chuyển từ THCS lên THPT với 
lượng kiến thức nhiều, yêu cầu về nhiệm vụ học tập cao mà thời lượng trên lớp lại không 
đổi, HS sẽ gặp nhiều khó khăn trong học tập. Chương Halogen Hóa học lớp 10 có rất nhiều 
kiến thức mới lạ và vận dụng các vấn đề thực tiễn nhiều hơn so với Hoá học ở THCS. Do 
đó, để tiếp thu kiến thức bài học trên lớp được dễ dàng và sâu sắc thì HS phải biết tự nghiên 
cứu bài học trước ở nhà thông qua cách dạy của người thầy. Vì vậy, việc tự học của HS là 
rất quan trọng và cần thiết. 
 Xuất phát từ những lí do trên, tôi chọn đề tài: “Phát triển năng lực tự học cho học 
sinh thông qua dạy học theo chủ đề chương Halogen Hóa học 10 Trung học phổ thông” 
với mong muốn góp phần từng bước nâng cao chất lượng và hiệu quả của quá trình dạy 
học Hóa học ở trường THCS & THPT Phú Tân nói riêng và các trường THPT nói chung. 
2. Giải pháp thay thế 
 Nghiên cứu, lựa chọn, thiết kế chủ đề dạy học chương Halogen Hóa học 10 THPT 
nhằm phát triển NLTH cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng dạy học hoá học ở 
trường THCS & THPT Phú Tân. 
 Hiện nay đã có rất nhiều các đề tài về hỗ trợ tự học, bồi dưỡng NLTH, phát triển 
NLTH, đã được các tác giả nghiên cứu ở nhiều góc độ, khía cạnh khác nhau và chúng 
tôi xin được kể ra một số đề tài tiêu biểu sau: 
 * Một số đề tài về thiết kế E-book hỗ trợ tự học 
 6 Giáo viên: Nguyễn Thành Sơn NCKH Sư Phạm Ứng Dụng 
 - Phạm Trâm Anh (2012), Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập dùng phát triển 
năng lực tự học trong dạy học Hóa học lớp 10 ở trường Trung học phổ thông, Luận văn 
thạc sĩ Giáo dục học trường Đại Học Vinh. 
 - Nguyễn Thị Ngọc Tuyết (2014), Phát triển một số năng lực học tập cho học sinh 
trung bình - yếu trong dạy học Hóa học lớp 10 Trung học phổ thông, Luận văn thạc sĩ Giáo 
dục, ĐHSP TP. Hồ Chí Minh. 
 Một số đề tài này đã góp phần làm phong phú thêm hệ thống bài tập hóa học với 
nhiều dạng bài tập mới về nội dung và cách giải, đồng thời đã hỗ trợ tốt cho việc tự học 
của học sinh. 
 Như vậy, vấn đề tự học đã được đề cập, nghiên cứu từ lâu trong lịch sử giáo dục. 
Hoạt động tự học của người học đã được quan tâm nghiên cứu sâu sắc. Việc tự học là điều 
rất cần thiết không phải chỉ ở mỗi cá nhân mà còn liên quan đến chiến lược phát triển chung 
của đất nước. Tuy nhiên, chưa có đề tài nào nghiên cứu về việc phát triển NLTH cho học 
sinh thông qua dạy học theo chủ đề chương Halogen Hóa học 10 THPT. Vì vậy, đề tài 
nghiên cứu này là cần thiết, góp phần nâng cao chất lượng dạy - học ở trường THPT trong 
giai đoạn hiện nay. 
3. Vấn đề nghiên cứu 
 Việc thiết kế chủ đề dạy học chương Halogen Hóa học 10 THPT nhằm phát triển 
NLTH cho học sinh, có góp phần nâng cao chất lượng dạy học hoá học không? 
4. Giả thuyết nghiên cứu 
 Nếu làm sáng tỏ cơ sở lý luận về dạy học theo chủ đề và thiết kế được một số chủ 
đề dạy học và áp dụng chúng cùng với sự phối hợp hợp lí với các phương pháp dạy học 
tích cực thì sẽ phát triển NLTH cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ 
môn Hoá học ở các trường THPT. 
 PHƯƠNG PHÁP 
1. Khách thể nghiên cứu 
* Trường thực nghiệm: Trường THCS & THPT Phú Tân, huyện Phú Tân, tỉnh An Giang. 
* Lớp thực nghiệm: 
 Lớp thực nghiệm và lớp đối chứng được chọn tương đương nhau về trình độ, khả 
năng học tập có sự tương đương nhau về ý thức. Cả hai nhóm đều được học chương trình 
 8 Giáo viên: Nguyễn Thành Sơn NCKH Sư Phạm Ứng Dụng 
 Năng lực tự học bao gồm 3 thành tố năng lực với 7 tiêu chí được thể hiện như sơ đồ 
dưới đây [17]: 
 Bảng 2. Bảng mô tả cấu trúc của năng lực tự học 
 NĂNG LỰC TỰ HỌC
 Thành tố 1: Thành tố 3: 
 Thành tố 2: 
 Xác định được Tự đánh giá, rút kinh 
 Lập kế hoạch 
 mục tiêu và nghiệm và điều 
 và thực hiện kế 
 nhiệm vụ chỉnh quá trình học 
 hoạch học tập
 học tập tập
 Tiêu chí 1: Tiêu chí 4 (Lập Tiêu chí 6 (Đánh 
 Xác định được kế hoạch): Hiểu giá, rút kinh 
 các mục tiêu học rõ mục tiêu để nghiệm): So sánh 
 tập. đánh giá và tính đối chiếu được 
 toán những bước kết quả học tập từ 
 Tiêu chí 2: đi thích hợp, điều đó tự đánh giá, 
 Xác định được chỉnh được kế nhận thức bản 
 các nhiệm vụ học hoạch học tập. thân.
 tập.
 Tiêu chí 5 (Thực 
 hiện kế hoạch): Tiêu chí 7 (Điều 
 Tiêu chí 3: Hình thành cách chỉnh): Rút kinh 
 Xác định được học tập, tự học nghiệm, tự điều 
 yêu cầu cần đạt phù hợp riêng và chỉnh, bổ sung và 
 được. đạt được kết quả tìm kiếm thông 
 học tập cao của tin.
 bản thân.
 Mỗi tiêu chí lại được miêu tả bằng các chỉ số hành vi (mức độ đạt được của mỗi tiêu 
chí) được thể hiện ở bảng dưới đây [17]: 
 10