Sáng kiến kinh nghiệm Phát triển năng lực vận dụng kiến thức chủ đề vi sinh vật - Sinh học 10 vào thực tiễn đời sống

 TRƯỜNG THPT NGUYỄN CHÍ THANH SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 ***************************************************************************************************
 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
 TRƯỜNG THPT NGUYỄN CHÍ THANH Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
 An Giang, ngày 25 tháng 02 năm 2019
 BÁO CÁO
 KẾT QUẢ THỰC HIỆN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 I. Sơ lược lý lịch tác giả:
 - Họ và tên: VÕ HỒNG TRINH Nam, nữ: nữ
 - Ngày tháng năm sinh: 03/ 03/ 1987
- Nơi thường trú: Ấp Phú Thuận A, xã Phú Lâm, huyện Phú Tân, tỉnh An Giang.
 - Đơn vị công tác: Trường THPH Nguyễn Chí Thanh
 - Chức vụ hiện nay: Giáo viên
 - Trình độ chuyên môn: Đại học sư phạm sinh học
 - Lĩnh vực công tác: Giảng dạy sinh học.
 II. Sơ lược đặc điểm tình hình đơn vị:
 • Đặc điểm tình hình đơn vị:
 Qua việc giảng dạy ở trường THPT Nguyễn Chí Thanh, tôi nhận thấy với 
 các lớp đa số các em có lực học trung bình thì có nhiều học sinh còn lúng túng khi trình 
 bày, nhiều học sinh chưa biết tự học, tự khai thác các kiến thức trong sách giáo khoa. Với 
 các lớp có đa số học sinh học lực khá giỏi, thì khả năng tự học, tự khai thác kiến thức 
 trong sách giáo khoa cũng như các nguồn tài liệu khác rất tốt nhưng các em lại không 
 mấy quan tâm đến các kiến thức thực tế, các kiến thức xã hội. vốn hiểu biết rất ít. Có
 *******************************************************************************************************************************
 GV: Võ Hồng Trinh Trang 1 TRƯỜNG THPT NGUYỄN CHÍ THANH SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
***************************************************************************************************
 Sau khi học xong chương trình sinh học 10, nhiều học sinh còn ngỡ ngàng khi ăn 
sữa chua, các em không biết quy trình làm thế nào, thậm chí nhiều em còn chưa biết cả 
thành phần và tác dụng của nó.
 Với kiến thức về sinh học phân tử, sinh học tế bào, sinh học vi sinh vật, ở trên lớp 
các em có thể mô tả một cách đầy đủ và chính xác về Cấu trúc axit nucleic, cấu trúc 
protein, cấu trúc virut, nêu đúng những định nghĩa, khái niệm về sinh trưởng của vi sinh 
vật, cấu trúc các loại virut, bệnh truyền nhiễm... Thế nhưng, với những câu hỏi đại loại 
như: “Lấy thêm một số thí dụ ứng dụng trong thực tế về phân giải vi sinh vật, bệnh do 
virut...”, cũng thực sự làm cho các em lúng túng. Nhiều học sinh còn không thể giải thích 
được những hiện tượng rần gần gũi với đời sống: Tại sao khi muối dưa, cà nếu không để 
ráo nước trước khi muối thì dưa dễ bị nổi váng? hay tại sao virut HIV chỉ lây từ người này 
sang người khác mà không lây sang vật nuôi?...
 Các kiến thức sinh học về vi sinh vật lẽ ra phải là một trong các cơ sở tốt nhất để 
các em vận dụng vào thực tiễn, nhưng điều đó dường như vẫn còn “xa vời” đối với các 
em. Quan sát bao bì một loại bột giặt thấy trong thành phần có chứa enzim, chắc hẳn vẫn 
còn là một “điều lạ” đối với một bộ phận học sinh hiện nay! Tương tự như thế, chắc hẳn 
kiến thức về các quy luật, các khái niệm đối với học sinh phổ thông hiện nay có lẽ vẫn chỉ 
là nội dung các khái niệm, cách giải các bài tập, ... chúng còn “nằm yên” một cách khiêm 
tốn trên những trang vở, chúng tôi có cảm giác vẫn còn thiếu một cái gì đó để có thể 
“đánh thức” chúng dậy, làm cho chúng trở thành một trong những hành trang tốt trong 
cuộc sống của mỗi học sinh.
 Mặt khác học sinh THPT hiện nay học tập mang tính thực dụng, tức là các em chỉ 
tập trung học các môn phục vụ cho khối thi Đại học- cao đẳng. Do xu thế xã hội về khả 
năng cơ hội việc làm nên ở những vùng thuần nông như trường THPT Nguyễn Chí Thanh 
chúng tôi số lượng học sinh theo khối B rất ít, chủ yếu đây là môn trong nhóm thi Khoa 
học tự nhiên mà bắt buộc các em phải thi để hoàn thành tốt nghiệp THPT quốc gia.
 Giải quyết thực trạng trên như thế nào? đó là một vấn đề khó. Như đã nêu trên, Tôi 
chỉ xin đưa ra một số giải pháp mang tính đơn lẻ, mong rằng những giải pháp này có thể 
giúp ích cho chúng ta cải thiện được ít nhiều thực trạng trên, nhằm giúp học sinh hứng thú 
học tập thông qua thực tế bộ môn.
*******************************************************************************************************************************
GV: Võ Hồng Trinh Trang 3 TRƯỜNG THPT NGUYỄN CHÍ THANH SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
***************************************************************************************************
học tập bộ môn. Từ những lí do đó tôi chọn đề tài: “Phát triển năng lực vận dụng kiến 
thức chủ đề vi sinh vật- sinh học 10 vào thực tiễn cuộc sống”.
 3. Nội dung sáng kiến:
 A. Cơ sở lí luận:
 1. Vì sao cần tích hợp các câu hỏi liên quan đến thực tiễn đời sống trong giờ 
dạy bài học về “Vi sinh vật”- sinh học 10.
 Để đáp ứng được phương pháp “Dạy học sinh học gắn với thực tế bộ môn” theo 
hướng dạy học tích cực” thì phải nói đến vị trí, vai trò của các ứng dụng sinh học trong 
thực tiễn cuộc sống hàng ngày. Nếu các kiến thức thực tiễn được sử dụng theo đúng mục 
đích sẽ là nguồn HS khai thác, tìm tòi phát hiện kiến thức, giúp phát huy tính tích cực, chủ 
động sáng tạo, phát huy năng lực nhận thức và tư duy khoa học sinh học.
 Ứng dụng sinh học vào thực tế cuộc sống là một yếu tố đặc trưng trong hoạt động 
dạy học, giữ vai trò cơ bản trong việc thực hiện các nhiệm vụ dạy học sinh học ở trường 
phổ thông.
 Đối với học sinh THPT các em chưa có nhiều định hướng nghề nghiệp cho tương 
lai nên ý thức học tập các bộ môn chưa cao, các em chỉ thích môn nào mình học có kết 
quả cao hoặc thích giáo viên nào thì thích học môn đó. Người giáo viên dạy sinh học phải 
biết nắm tâm lý và đặc điểm lứa tuổi của học sinh, trong đó phương pháp dạy học bằng 
cách khai thác các hiện tượng, ứng dụng sinh học thực tiễn trong tự nhiên và trong đời 
sống hàng ngày để các em thấy môn sinh học rất gần gũi với các em.
 2. Mục tiêu dạy học tích hợp gắn với thực tiễn đời sống:
 2.1. Mục tiêu giáo dục:
 Giáo dục thế hệ trẻ là nhiệm vụ mà tất các các quốc gia trên thế giới đều coi là 
chiến lược của dân tộc mình , “Giáo dục là quốc sách hàng đầu”, tương lai của một dân 
tộc, một quốc gia phải nhìn vào nền giáo dục của quốc gia đó.
 Trong điều kiện hiện nay, khi khoa học kỹ thuật của nhân loại phát triển như vũ 
bão, nền kinh tế trí thức có tính toàn cầu thì nhiệm vụ của ngành giáo dục vô cùng to lớn:
*******************************************************************************************************************************
GV: Võ Hồng Trinh Trang 5 TRƯỜNG THPT NGUYỄN CHÍ THANH SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
***************************************************************************************************
câu hỏi khi giáo viên giảng dạy bài mới và từ đó, các em sẽ tự mình chiếm lĩnh những chi 
thức mới
 Để phát huy được tính tích cực chủ động của học sinh thì giáo viên cần đưa ra 
những vấn đề tổ chức cho học sinh hoạt động nhóm (mỗi nhóm khoảng 4-5 học sinh), giáo 
viên chủ động giao nhiệm vụ cho các em làm việc nhóm; các em có thể tìm những thông 
tin liên quan đến vấn đề giao viên giao việc qua sách vở, thông tin internet. Sau đó, thảo
luận đưa ra bài hoàn chỉnh cùng với những thông tin liên quan nộp sản phẩm cho giáo 
viên nhận xét và sửa chữa thành nội dung hoàn chỉnh trước khi diễn ra tiết học.
 2. Phương pháp thuyết trình:
 Thông qua nội dung được phân công làm việc nhóm, chuẩn bị trước học sinh sẽ 
thuyết trình nội dung của nhóm mình. Các nhóm khác theo dõi nội dung trình bày và đặt 
ra câu hỏi cho nhóm trả lời, các thành viên trong nhóm có nhiệm vụ thảo luận và trả lời 
câu hỏi do các bạn đặt ra.
 Trong phương pháp này thì giáo viên sẽ quy định thời gian trình bày và trả lời 
câu hỏi của các nhóm để đảm bảo thời gian của tiết học. Cuối phần trình bày giáo viên 
nhận xét và giải thích những câu hỏi nào các em chưa rõ hoặc chưa giải đáp được.
 3. Phương pháp sử dụng các phương tiện trực quan trong dạy học:
 Phương tiện trực quan sẽ đóng vai trò chủ yếu và tích cực trong quá trình nhận 
thức khi chúng được sử dụng như một “nguồn” để dẫn tới kiến thức. Ở đây học sinh độc 
lập quan sát dưới sự tổ chức và chỉ đạo của giáo viên để đi tới những kết luận cũng là 
những kiến thức cần lĩnh hội. Quan sát lúc này mang tính chất tìm tòi, nghiên cứu. Nó có 
tác dụng phát huy tính chủ động, độc lập, phát triển óc quan sát, phát triển tư duy cho học 
sinh.
 Hình vẽ trong sách giáo khoa cũng được sử dụng làm phương tiện cung cấp 
thông tin về những ứng dụng của vi sinh vật mà học sinh phải tự tìm hiểu, tự nghiên cứu 
và hoàn thành các bài tập có tính chất củng cố để nắm chắc kiến thức.
 Một điểm đáng chú ý hiện nay là với sự phát triển của công nghệ thông tin giáo 
viên có thể dễ dàng tìm được hình ảnh, những đoạn phim ngắn liên quan đến bài. Qua đó,
*******************************************************************************************************************************
GV: Võ Hồng Trinh Trang 7 TRƯỜNG THPT NGUYỄN CHÍ THANH SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
***************************************************************************************************
bày cho học sinh thấy mối quan hệ hữu cơ của các lĩnh vực không những của sinh học với 
nhau mà còn giữa các ngành khoa học khác nhau như: sinh học, toán học, vật lí,Khi dạy 
kiến thức sinh học bất kể từ lĩnh vực nào: Sinh học tế bào, sinh học vi sinh vật, di truyền 
học đều liên quan đến kiến thức vật lí, hóa học hay nhiều hiện tượng thiên nhiên, hoặc 
kiến thức thành phần hóa học của tế bào: gluxit, lipit, protein,đều liên quan đến kiến 
thức hóa học, nên khi sử dụng những câu hỏi mở rộng theo hướng tích hợp sẽ làm cho học 
sinh chủ động tìm tòi câu trả lời, đồng thời thấy được sự liên hệ giữa các môn học với 
nhau.
 Ví dụ: khi học hóa học ta giải thích hiện tượng: Tại sao nước một số sông hồ có 
màu đen đó là do H2S trong nước ao kết hợp với Fe để tạo thành FeS kết tủa, Thì với sinh 
học các em sẽ hiểu rõ hơn trong các môi trường kị khí như bùn trong các ao, sông, hồ một 
số vi sinh vật phân giải chất hữu cơ bắt nguồn từ xác thực vật, vận chuyển Ion và electron 
 2- 
đến chất nhận electron cuối cùng là SO 4 được gọi là hô hấp sunphat. Quá trình hô hấp 
này tạo ra khí H 2S, khí này kết hợp với Fe có trong ao tạo ra Fes làm nước ao có màu 
đen.
 Tuy nhiên để dạy theo cách tích hợp như trên, người giáo viên phải biết chọn 
những vấn đề quan trọng, mấu chót nhất của chương trình để giảng dạy còn phần kiến 
thức dễ hiểu nên hướng dẫn học sinh về nhà đọc SGK hoặc các tài liệu tham khảo. Ngoài 
ra giáo viên phải chọn lựa các hiện tượng thực tiễn phù hợp với nội dung bài mới tăng 
hứng thú, say mê học tập, tìm hiểu bộ môn.
 Nếu người giáo viên kết hợp tốt phương pháp dạy học tích hợp sử dụng các hiện 
tượng, ứng dụng thực tiễn, ngoài giúp học sinh chủ động, tích cực say mê học tập còn 
lồng ghép được các nội dung khác nhau như: bảo vệ môi trường, chăm sóc và bảo vệ sức 
khỏe con người thông qua các kiến thức thực tiễn đó. Đây cũng là hướng đi mà ngành 
giáo dục nước ta đang đẩy mạnh trong các năm gần đây.
 4.2. Tổ chức hoạt động hướng dẫn học sinh cách thiết lập sự liên hệ các nội dung 
học với thực tiễn đời sống.
 Học sinh thấy hứng thú và dễ ghi nhớ bài hơn nếu trong quá trình dạy và học giáo 
viên luôn có định hướng liên hệ thực tế giữa các kiến thức sách giáo khoa với thực tiễn 
đời sống hàng ngày. Rất nhiều kiến thức sinh học có thể liên hệ được với các hiện tượng
*******************************************************************************************************************************
GV: Võ Hồng Trinh Trang 9