Sáng kiến kinh nghiệm Phát triển năng lực vận dụng kiến thức Hóa học cho học sinh trường phổ thông DTNT THPT huyện Điện Biên Đông qua hệ thống bài tập phần phi kim – chương trình Hóa học cơ bản lớp 10

 MỤC LỤC 
MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1 
 1. Lí do chọn đề tài ................................................................................................................... 1 
 2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ................................................................................................... 2 
 3. Mục đích nghiên cứu đề tài ................................................................................................. 2 
 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................................... 3 
 5. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................................... 3 
 6. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................................ 4 
 7. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................................. 4 
 8. Nh ng đóng góp của đề tài.................................................................................................. 4 
NỘI DUNG ............................................................................................................... 6 
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN .................................................................................. 6 
1.1. Khái niệm năng lực .......................................................................................... 6 
1.2. Tại sao phải phát triển năng lực cho học sinh ............................................... 6 
1.3. Thực trạng .......................................................................................................... 7 
 1.3.1. Thuận lợi – khó khăn .................................................................................................... 7 
 1.3.2. Thành công – hạn chế ................................................................................................... 8 
1.4. Phân tích, đánh giá các thực trạng ................................................................... 9 
1.5. Giải pháp, biện pháp ....................................................................................... 10 
 1.5.1. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp ............................................................................ 10 
 1.5.2. Nội dung và cách thực hiện giải pháp, biện pháp ................................................... 10 
Chƣơng 2. HỆ THỐNG BÀI TẬP HÓA HỌC PHI KIM LỚP 10 THPT VÀ 
PHƢƠNG PHÁP SỬ DỤNG CHÚNG TRONG DẠY HỌC THEO ĐỊNH 
HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG ........................................... 11 
2.1. Các nguyên tắc xây dựng hệ thống bài tập .................................................. 11 
 2.1.1. Hệ thống bài tập phải góp phần thực hiện mục tiêu môn học ................................. 11 
 2.1.2. Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính chính xác, khoa học ........................................ 12 
 2.1.3. Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính hệ thống, tính đa dạng ..................................... 12 
 2.1.4. Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính vừa sức ............................................................. 12 
 3.5. Kết quả thực nghiệm ...................................................................................... 61 
3.6. Phân tích kết quả thực nghiệm ..................................................................... 61 
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................................... 62 
1. Kết luận .............................................................................................................. 62 
2. Kiến nghị ............................................................................................................. 63 
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 64 
 Phần 1 
 MỞ ĐẦU 
1. Lí do chọn đề tài 
 Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng Sản 
khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào tạo được Tổng Bí thư 
Nguyễn Phú Trọng ký và ban hành ngày 4/11/2013 có nêu rõ: 
 1- Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của Đảng, Nhà 
nước và của toàn dân. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển, được ưu tiên đi 
trước trong các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội. 
 2- Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là đổi mới nh ng vấn đề 
lớn, cốt lõi, cấp thiết, từ quan điểm, tư tưởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung, 
phương pháp, cơ chế, chính sách, điều kiện bảo đảm thực hiện; đổi mới từ sự lãnh 
đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đến hoạt động quản trị của các cơ sở giáo 
dục - đào tạo và việc tham gia của gia đình, cộng đồng, xã hội và bản thân người 
học; đổi mới ở tất cả các bậc học, ngành học. Trong quá trình đổi mới, cần kế thừa, 
phát huy nh ng thành tựu, phát triển nh ng nhân tố mới, tiếp thu có chọn lọc 
nh ng kinh nghiệm của thế giới; kiên quyết chấn chỉnh nh ng nhận thức, việc làm 
lệch lạc. Đổi mới phải bảo đảm tính hệ thống, tầm nhìn dài hạn, phù hợp với từng 
loại đối tượng và cấp học; các giải pháp phải đồng bộ, khả thi, có trọng tâm, trọng 
điểm, lộ trình, bước đi phù hợp. 
 3- Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi 
dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang 
phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận 
gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã 
hội. 
 4- Phát triển giáo dục và đào tạo phải gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã 
hội và bảo vệ Tổ quốc; với tiến bộ khoa học và công nghệ; phù hợp quy luật khách 
quan. Chuyển phát triển giáo dục và đào tạo từ chủ yếu theo số lượng sang chú 
trọng chất lượng và hiệu quả, đồng thời đáp ứng yêu cầu số lượng. 
 5- Đổi mới hệ thống giáo dục theo hướng mở, linh hoạt, liên thông gi a các 
bậc học, trình độ và gi a các phương thức giáo dục, đào tạo. Chuẩn hoá, hiện đại 
hoá giáo dục và đào tạo. 
 Từ các quan điểm trên có thể khẳng định: “Nâng cao dân trí - Đào tạo nhân 
lực – Bồi dưỡng nhân tài” luôn là nhiệm vụ trung tâm của ngành Giáo dục và Đào 
 1 Nghiên cứu tuyển chọn, xây dựng và sử dụng BTHH phần hóa học vô cơ - 
Hoá học 10 cơ bản nhằm phát triển NLVDKT cho HS trường phổ thông DTNT 
THPT Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên, qua đó góp phần nâng cao chất lượng dạy 
học hóa học ở trường THPT. 
4. Nhiệm vụ nghiên cứu 
 4.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận liên quan đến đề tài: Đổi mới PPDH hóa học, 
BTHH, nh ng vấn đề tổng quan về năng lực, NLVDKT và phát triển năng lực này cho 
HS THPT. 
 4.2. Qua thực tế giảng dạy, đánh giá thực trạng việc sử dụng BTHH và phát triển 
NLVDKT cho HS trong quá trình dạy học hóa học tại trường phổ thông DTNT THPT 
Điện Biên Đông và một số trường THPT trên địa bàn Huyện Điện Biên Đông hiện 
nay. 
 4.3. Nghiên cứu nội dung, cấu trúc chương trình, sách giáo khoa (SGK) hóa 
học ở trường phổ thông, đặc biệt là phần hóa học vô cơ - Hóa học 10 cơ bản. 
 4.4. Nghiên cứu tuyển chọn, xây dựng hệ thống bài tập hóa học nhằm phát 
triển NLVDKT cho HS trong dạy học phần hóa học vô cơ - Hóa học 10 cơ bản. Bên 
cạnh đó trong đề tài cũng xây dựng một số bài tập nâng cao nhằm phân loại đối 
tượng học sinh và phục vụ công tác ôn thi học sinh giỏi của nhà trường. 
 4.5. Nghiên cứu đề xuất các biện pháp sử dụng hệ thống bài tập đã tuyển chọn 
và xây dựng để phát triển và đánh giá NLVDKT cho HS ở trường THPT. 
 4.6. Thực nghiệm sư phạm bước đầu nhằm kiểm nghiệm tính khả thi và hiệu 
quả của hệ thống bài tập, nh ng biện pháp đề xuất của đề tài. 
5. Phƣơng pháp nghiên cứu 
 5.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận 
 + Nghiên cứu cơ sở Tâm lí học, Giáo dục học, Triết học của việc phát triển 
năng lực và một số lý thuyết về phương pháp phát triển NLVDKT cho HS ở trường 
PTDTNT, THPT. 
 + Nghiên cứu nội dung các tài liệu liên quan đến lí luận dạy học, PPDH môn 
Hoá học. 
 + Nghiên cứu chương trình, tài liệu dạy học môn Hoá học ở trường THPT. 
 + Nghiên cứu các đề thi các cấp trong nước. 
 3 - Điều tra đánh giá thực trạng việc sử dụng bài tập và phát triển NLVDKT cho 
HS trong dạy học hóa học ở trường THPT huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. 
 - Tuyển chọn, xây dựng hệ thống bài tập phần hóa học vô cơ - Hóa học 10 cơ 
bản dùng để phát triển NLVDKT cho HS trường THPT. 
 - Đề xuất một số biện pháp sử dụng bài tập phần hóa học vô cơ - Hóa học 10 
cơ bản để phát triển NLVDKT cho HS các trường THPT huyện Điện Biên Đông, 
tỉnh Điện Biên. 
 5 vận dụng các kiến thức khoa học vào cuộc sống nói riêng và năng lực tự học tự 
sáng tạo nói chung còn rất hạn chế. Kết quả trên được thể hiện thông qua phiếu 
điều tra về năng lực của học sinh như sau: 
 Câu hỏi: Giải thích tại sao không dùng xô nhôm, chậu nhôm để đựng dung 
dịch nước vôi trong hoặc v a xây dựng? Dựa vào kiến thức được học hãy đề xuất 
phương án xử lí hợp lí nhất? 
 Kết quả: 
 Tổng số học sinh lớp 10 (PTDTNT THPT 
 93 
 huyện Điện Biên Đông) 
 Số học sinh trả lời đúng 15 (16,13%) 
Số học sinh đề xuất được phương án xử lí 9 (9,7%) 
 Hai là: Tiến hành kiểm tra thực tế về khả năng tự học của học sinh và vận 
dụng các kiến thức đã học cuộc sống. Kết quả thu được: Phần lớn học sinh đều rất 
yếu trong kĩ nằng tự học, chưa chủ động chiếm lĩnh kiến thức; hầu hết học sinh đều 
không biết cách áp dụng các kiến thức được học để gải quyết các tình huống có vấn 
đề. Chủ yếu chọ sinh làm theo thói quen, theo kinh nghiệm được truyền lại. 
 Ba là: Trong xu hướng hiện nay khi công có hạn mà nhân lực thì có thừa. 
Người học có bằng cấp cao nhưng không có tay nghề, không có kĩ năng thực 
nghiệm đáp ứng yêu cầu của công việc dẫn đến hiện tượng: “Thừa thầy, thiếu thợ” 
hay “không xin được việc” Điều đó dẫn đến nh ng hệ quả xấu cho giáo dục nói 
riêng như: học sinh không mặn mà với việc đến lớp, không thích đi học và 
nh ng tác động tiêu cực cho xã hội nói chung như: Trộm cắp, cờ bạc, nghiện 
ngập Vậy vấn đề đặt ra là cần đào tạo ra nh ng con người không chỉ giỏi lí 
thuyết mà còn phải giỏi thực nghiệm; tạo ra nh ng con người có thể giải quyết 
được các vấn đề nan giải hiện nay. 
 Từ nh ng vấn đề trên cho thấy vấn đề phát triển năng lực cho học sinh là vấn 
đề cấp thiết cần phải đặt ra. Dạy học theo hướng phát triển năng lực cho học sinh 
kết hợp với dạy học theo chuyên đề, dạy học tích hợp sẽ tạo ra nh ng con người 
mới đáp ứng nhu cầu của xã hội và có thể theo kịp được sự phát triển của khoa học 
kĩ thuật và công nghệ. 
1.3. Thực trạng 
 1.3.1. Thuận lợi – khó khăn 
 7