Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp dạy và học chương 2 - Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học và Định luật tuần hoàn - Hóa học lớp 10 - THPT - Ban cơ bản theo định hướng tích cực hóa hoạt động của học sinh

 Giáo viên: Trương Thị Hồng Chiên Trường THPT chuyên Lương Văn Tụy 
 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM 
 Độc lập- Tự do- Hạnh phúc 
   
 BẢN ĐĂNG KÝ SÁNG KIẾN NĂM 2014 
 TÊN SÁNG KIẾN: "PHƯƠNG PHÁP DẠY VÀ HỌC CHƯƠNG 2 - 
 BẢNG TUẦN HOÀN CÁC NGUYÊN TỐ HÓA HỌC VÀ ĐỊNH LUẬT 
 TUẦN HOÀN - HÓA HỌC LỚP 10 - THPT - BAN CƠ BẢN 
 THEO ĐỊNH HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH" 
 (Dạy học theo quan điểm kiến tạo - Tương tác và cộng tác nhóm nhỏ) 
 Tác giả sáng kiến: Tr­¬ng ThÞ Hång Chiªn 
 Đơn vị công tác: Tổ Hóa Học 
 Trường THPT chuyên Lương Văn Tụy 
  Ninh Bình, tháng 5 năm 2014  
Bản đăng kí Sáng Kiến 1 Năm học 2013 - 2014 
 Giáo viên: Trương Thị Hồng Chiên Trường THPT chuyên Lương Văn Tụy 
 CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM 
 Độc lập - Tự do – Hạnh phúc 
 BẢN ĐĂNG KÝ SÁNG KIẾN NĂM HỌC 2013 - 2014 
I. TÊN SÁNG KIẾN: 
 "PHƯƠNG PHÁP DẠY VÀ HỌC CHƯƠNG 2 - 
 BẢNG TUẦN HOÀN CÁC NGUYÊN TỐ HÓA HỌC 
 VÀ ĐỊNH LUẬT TUẦN HOÀN - HÓA HỌC LỚP 10 - THPT - BAN CƠ BẢN 
 THEO ĐỊNH HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH" 
 (cụ thể dạy và học các bài: “Bài 7- Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học”; "Bài 
8- Sự biến đổi tuần hoàn cấu hình electron nguyên tử của các nguyên tố hóa học"; 
"Bài 9 - Sự biến đổi tuần hoàn tính chất của các nguyên tố hóa học. Định luật tuần 
hoàn" theo quan điểm kiến tạo - tương tác và cộng tác nhóm nhỏ). 
II. TÁC GIẢ SÁNG KIẾN: TRƯƠNG THỊ HỒNG CHIÊN 
Chức danh: Giáo viên. 
Trình độ chuyên môn: Cử Nhân Hóa Học. 
Địa chỉ: Trường THPT chuyên Lương Văn Tụy, Thành Phố Ninh Bình, tỉnh Ninh Bình. 
Email: chienhong1970@gmail.com 
ĐTDĐ: 0946 108 599. 
III. NỘI DUNG SÁNG KIẾN. 
1. Giải pháp cũ thường làm. 
1.1. Phân tích sử dụng một số phương pháp dạy học truyền thống mà người thầy đóng 
vai trò trung tâm : 
1.1.1. Sử dụng phương pháp thuyết trình. 
 Phương pháp thuyết trình là một phương pháp dạy học trong đó GV dùng lời nói, chữ 
viết để trình bày, giảng giải nội dung bài học, còn HS chủ yếu thụ động nghe, nhìn, ghi 
chép, tái hiện và ghi nhớ nội dung bài học. 
 Phương pháp thuyết trình gồm các bước sau: 
- Bước 1: Đặt vấn đề. 
 - Bước 2: Giải quyết vấn đề. 
Bản đăng kí Sáng Kiến 3 Năm học 2013 - 2014 
 Giáo viên: Trương Thị Hồng Chiên Trường THPT chuyên Lương Văn Tụy 
ta phải đổi mới nội dung và đổi mới phương pháp dạy học ở các môn học, các cấp bậc 
học. 
 Đổi mới phương pháp dạy học đã và đang là vấn đề hết sức cấp bách hiện nay. Ngày 
nay, nền kinh tế tri thức đòi hỏi ngành giáo dục phải đào tạo ra những con người năng 
động sáng tạo, có khả năng tự học và tự đánh giá, biết cách cộng tác với mọi người, để 
phát triển cá nhân hoà hợp với sự phát triển chung của cộng đồng . Do đó, từ chỗ áp dụng 
các phương pháp dạy học mà người thầy đóng vai trò trung tâm, thì chúng ta phải chuyển 
sang hướng dạy học lấy học sinh làm trung tâm, nhằm phát huy tính tích cực chủ động 
của người học. Có như thế thì chúng ta mới tạo ra được những “sản phẩm chất lượng 
cao” đáp ứng cho nhu cầu của xã hội. Nếu giáo viên có một hệ thống các giáo án được 
thiết kế hay, theo hướng dạy học tích cực thì chắc chắn việc giảng dạy sẽ có hiệu quả cao 
hơn. Những lí do trên đã thôi thúc tôi quyết định thực hiện đề tài nghiên cứu "Phương 
pháp dạy và học chương 2 - Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học và Định luật 
tuần hoàn - Hóa học lớp 10 - THPT- Ban cơ bản theo định hướng tích cực hóa hoạt 
động của học sinh” (cụ thể dạy và học các bài: “Bài 7- Bảng tuần hoàn các nguyên tố 
hóa học”; "Bài 8- Sự biến đổi tuần hoàn cấu hình electron nguyên tử của các nguyên tố 
hóa học"; "Bài 9 - Sự biến đổi tuần hoàn tính chất của các nguyên tố hóa học. Định luật 
tuần hoàn" theo quan điểm kiến tạo - tương tác và cộng tác nhóm nhỏ) với mong muốn 
đề tài sáng kiến của mình sẽ góp phần thiết thực vào việc đổi mới phương pháp dạy học 
hóa học hiện nay. 
2.2. Khách thể và đối tượng nghiên cứu: Quá trình giảng dạy chương 2: Bảng tuần hoàn 
các nguyên tố hóa học và định luật tuần hoàn - Hóa học lớp 10 - THPT - Ban cơ bản ở 
trường THPT theo định hướng tích cực hóa hoạt động của HS. "Phương pháp dạy và 
học chương 2 - Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học và Định luật tuần hoàn - Hóa 
học lớp 10 - THPT- Ban cơ bản theo quan điểm kiến tạo - tương tác và cộng tác 
nhóm nhỏ" nhằm nâng cao chất lượng dạy học chương 2 - Bảng tuần hoàn các nguyên 
tố hóa học và định luật tuần hoàn - Hóa học lớp 10 – THPT – Ban cơ bản nói riêng và 
chương trình hóa học lớp 10 – Ban cơ bản nói chung ở trường THPT đáp ứng yêu cầu đổi 
mới giáo dục. 
2.3. Cơ sở lý luận về dạy học tích cực: 
 Dạy học tích cực là quá trình dạy học phát huy được cao độ tính tích cực nhận thức 
của học sinh trong hoạt động học tập, nó được dựa trên cơ sở quan niệm về tính tích cực 
hóa hoạt động của học sinh và lấy học sinh làm trung tâm của quá trình học tập. Để 
đạt được tính tích cực trong dạy học cần phải đổi mới về “chất” tất cả các quá trình dạy 
học Hóa học. 
 Quá trình dạy học Hóa học là một hệ toàn vẹn bao gồm các thành tố: Mục đích, nội 
dung dạy học, phương pháp và phương tiện dạy học, hoạt động dạy của giáo viên, hoạt 
động học của học sinh, hình thức tổ chức dạy học và kết quả của sự dạy học. Các thành 
tố này có mối quan hệ chặt chẽ, quan hệ thống nhất và chi phối lẫn nhau. 
 Điểm mới trong đổi mới mục tiêu dạy học: 
 Do yêu cầu phát triển xã hội hướng tới một xã hội tri thức nên mục tiêu dạy học cũng 
cần phải được thay đổi để đào tạo ra những con người đáp ứng được những đòi hỏi của thị 
trường lao động và nghề nghiệp cũng như cuộc sống. Có khả năng hòa nhập và cạnh tranh 
Bản đăng kí Sáng Kiến 5 Năm học 2013 - 2014 
 Giáo viên: Trương Thị Hồng Chiên Trường THPT chuyên Lương Văn Tụy 
+ Tạo điều kiện để học sinh được thể hiện sự hiểu biết của mình và được vận dụng nhiều 
hơn những kiến thức thu được để giải quyết một số vấn đề có liên quan tới hóa học trong 
đời sống sản xuất. 
 Đổi mới hoạt động học tập của học sinh: 
 Trong quá trình học tập học sinh cần tiến hành các hoạt động như: 
+ Nghiên cứu nội dung tư liệu học tập, tự phát hiện vấn đề hoặc nắm bắt vấn đề do giáo 
viện đưa ra (các nhiệm vụ học tập do giáo viên thiết kế đề ra). 
- Phân tích tư liệu, đưa ra các dự đoán lí thuyết. 
- Phán đoán, suy luận, đề ra các giả thuyết khoa học. 
- Đề xuất các phương hướng giải quyết theo các giả thuyết. 
- Suy luận, tiến hành thí nghiệm. Quan sát, mô tả, giải thích hiện tượng và đưa ra các kết 
luận. 
- Báo cáo kết quả hoạt động của cá nhận, của nhóm. 
Hoặc tiến hành: 
- Suy nghĩ trả lời các câu hỏi của giáo viên hoặc các vấn đề do học sinh khác nêu ra. 
- Giải bài toán hóa học từ phân tích đề bài, chọn phương pháp giải, thực hiện các bước 
giải và rút ra kết luận. 
- Thảo luận theo nhóm, tóm tắt các ý kiến trong nhóm, kết luận. 
+ Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã thu nhận được để giải thích một số hiện tượng hóa học 
xảy ra trong thực tế đời sống, sản xuất. Các hiện tượng thực tế này có thể do giáo viên 
nêu ra hoặc tổ chức cho học sinh tự thảo luận nêu ra. 
+ Tự đánh giá và đánh giá sự nắm vững kiến thức, kĩ năng của bản thân và của bạn học. 
 Vì vậy, khi tổ chức các hoạt động học tập của học sinh ta cần chú ý: 
- Trong giờ học, học sinh cần phải được hoạt động nhiều hơn (cả hoạt động trí tuệ và thí 
nghiệm, thực hành). 
- Tạo điều kiện để học sinh chủ động, tích cực trong hoạt động nhận thức để chiếm lĩnh tri 
thức, kĩ năng. 
- Động viên học sinh có ý thức và có kĩ năng vận dụng kiến thức đã học vào hoạt động 
thực tiễn. 
 Sử dụng phương tiện dạy học: 
 Trong dạy học hóa học, ngoài sử dụng các thí nghiệm hóa học giáo viên cần sử dụng 
các phương tiện dạy học khác như: biểu bảng, hình vẽ, mô hình, mẫu vật, các phương tiện 
kĩ thuật: băng hình, máy chiếu, máy tính, các phần mềm dạy học... 
 Các phương tiện kĩ thuật dạy học thường được sử dụng để minh họa cho lời giảng của 
giáo viên. 
 Theo phương hướng dạy học tích cực, để tạo điều kiện cho học sinh tham gia vào hoạt 
đông nhận thức, giáo viên cần sử dụng các phương tiện dạy học như là nguồn tri thức để 
học sinh tìm tòi, phát hiên ra tri thức cần lĩnh hội. Giáo viện sử dụng các phương tiện dạy 
học phối hợp với lời giảng theo phương pháp nghiên cứu, tổ chức cho học sinh tìm tòi, 
nghiên cứu qua các phương tiện dạy học đó mà rút ra các kết luận cần thiết. 
2.4. Phân tích sử dụng một số phương pháp dạy học truyền thống theo hướng tích cực 
hóa hoạt động của học sinh. 
Trong các phương pháp dạy học tích cực, người ta đề cao vai trò hoạt động của HS, 
nhưng không hề hạ thấp hay giảm nhẹ vai trò của GV. Trái lại, người GV càng có vai trò 
Bản đăng kí Sáng Kiến 7 Năm học 2013 - 2014 
 Giáo viên: Trương Thị Hồng Chiên Trường THPT chuyên Lương Văn Tụy 
 - Bước 2:HS làm việc theo nhóm. 
 + Nhóm trưởng phân công công việc cho từng thành viên. Từng cá nhân thực hiện nhiệm 
 vụ được phân công. 
 + Trao đổi ý kiến thảo luận trong nhóm. 
 + Cử đại diện để trình bày kết quả làm việc của nhóm. 
 - Bước 3: Thảo luận, tổng kết trước toàn lớp. 
 + Các nhóm lần lượt báo cáo kết quả. 
 + Các nhóm trao đổi, thảo luận chung. 
 + GV nhận xét, bổ sung, hoàn chỉnh và đưa ra kết luận cuối cùng. Chỉ ra những kiến thức 
 HS cần lĩnh hội. 
 * Ưu điểm: Với phương pháp dạy học hợp tác nhóm, cho phép các thành viên trong 
 nhóm chia sẻ kinh nghiệm và những hiểu biết cho nhau, cũng như những vướng mắc, 
 những băn khoăn suy nghĩ của bản thân. Nhờ sự trao đổi, thảo luận giữa các thành viên 
 trong nhóm và giữa các nhóm giúp cho HS dễ hiểu và dễ nhớ bài hơn. 
 * Nhược điểm: Tuy nhiên, việc tổ chức cho HS học tập theo nhóm ngay tại lớp bị hạn 
 chế bởi không gian chật hẹp của lớp học, bởi thời gian hạn định của tiết học nên GV phải 
 biết tổ chức hợp lí mới có kết quả. 
 Không nên lạm dụng các hoạt động nhóm và cần đề phòng xu hướng hình thức. Cần 
 lưu ý, trong hoạt động nhóm, tư duy tích cực của HS phải được phát huy và ý nghĩa quan 
 trọng của nó là rèn luyện năng lực hợp tác giữa các thành viên trong tổ chức lao động. 
 2.5.2. Dạy học theo lí thuyết kiến tạo. 
 - Cơ sở và ưu điểm của lí thuyết kiến tạo: 
 + Học trong hoạt động.Học là một hoạt động đặc thù của con người, trong đó người học 
 vừa là chủ thể, vừa là đối tượng tác động. Do đó, thầy giáo phải tổ chức tình huống để 
 đưa HS vào hoạt động, qua đó HS kiến tạo được kiến thức, phát triển trí tuệ và nhân 
 cách. 
 + Học là sự vượt qua khó khăn về nhận thức. Những quan niệm sai lầm thường tạo nên 
 những trở lực cho HS trong quá trình nhận thức. Vì thế, người ta nói rằng dạy học là xây 
 dựng cái mới trên nền cái cũ. 
 + Học trong sự tương tác. Thông qua sự tương tác giúp cho HS hiểu rõ và nắm vững hơn 
 các kiến thức khoa học. Do đó, việc học của HS sẽ thuận lợi và hiệu quả hơn. Thông qua 
 thảo luận, tranh luận kiến thức đến với HS sẽ tự nhiên hơn, không áp đặt và gượng ép. 
 + Học thông qua hoạt động giải quyết vấn đề. Thường trước những vấn đề được HS chấp 
 nhận, thì các em có hứng thú và nhu cầu tìm cách giải quyết. Chính sự tò mò đã tạo cho 
 các em quyết tâm tìm tòi câu trả lời. Đây là yếu tố tạo nên sự tích cực của hoạt động nhận 
 thức ở HS. 
- Tiến trình dạy học theo lí thuyết kiến tạo. 
 Dạy học theo lí thuyết kiến tạo gồm ba pha: 
 + Pha chuyển giao nhiệm vụ: 
 + Pha hành động giải quyết vấn đề: 
 + Pha tranh luận hợp thức hoá kiến thức và vận dụng kiến thức mới: 
 - Hoạt động của GV trong dạy học theo lí thuyết kiến tạo. 
 + Tạo không khí học tập. 
 + Tạo điều kiện để HS bộc lộ quan niệm riêng. 
Bản đăng kí Sáng Kiến 9 Năm học 2013 - 2014