Sáng kiến kinh nghiệm Rèn luyện kỹ năng tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng cho học sinh trong dạy học phần Sinh học tế bào - Sinh học 10

 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
Đề tài: 
 “RÈN LUYỆN KỸ NĂNG TỰ ĐÁNH GIÁ VÀ ĐÁNH GIÁ 
 ĐỒNG ĐẲNG CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC 
 PHẦN SINH HỌC TẾ BÀO - SINH HỌC 10” 
 Thuộc bộ môn: Sinh học 
 Tháng 4/2022 
 MỤC LỤC 
 Trang 
 PHẦN I. MỞ ĐẦU 1 
1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 1 
2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 2 
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu........................................................... 2 
4. Phạm vi nghiên cứu......................................................................................... 2 
5. Giả thuyết khoa học........................................................................................ 2 
6. Nhiệm vụ nghiên cứu....................................................................................... 2 
7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................. 2 
8. Dự kiến đóng góp của đề tài......................................................................... 3 
 PHẦN II. NỘI DUNG 4 
 Chương I. CƠ SỞ KHOA HỌC 4 
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN ............................................................................................. 4 
1. Một số khái niệm............................................................................................... 4 
1.1. Khái niệm “Tự đánh giá” ............................................................................ 4 
1.2. Khái niệm “Kĩ năng tự đánh giá”............................................................... 4 
1.3. Khái niệm “Đánh giá đồng đẳng” ............................................................. 5 
1.4. Khái niệm “Kĩ năng đánh giá đồng đẳng”.................................................. 5 
2. Định hướng kiểm tra, đánh giá theo hướng tiếp cận năng lực học 
sinh ............................................................................................................................ 6 
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN .................................................................................... 7 
1. Các văn bản chỉ đạo ....................................................................................... 7 
2. Thực trạng sử dụng tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng trong dạy 
học Sinh học 10 ở trường THPT .................................................................... 8 
2.1. Muc đị́ch nghiên cứu thực trạng................................................................. 8 
2.2. Kết quả nghiên cứu thực trạng.................................................................... 8 
2.2.1. Đối với giáo viên ........................................................................................ 8 
 4. Phân tích kết quả thực nghiệm .................................................................. 40 
4.1. Phân tích định lượng kết quả thực nghiệm ............................................. 40 
4.1.1. Phân tích kết quả trước thực nghiệm .................................................... 40 
4.1.2. Phân tích kết quả sau thực nghiệm ........................................................ 42 
4.1.3. So sánh kết quả các bài kiểm tra sau thực nghiệm của lớp TN...... 43 
4.2. Phân tích định tính kết quả thực nghiệm .................................................... 45 
4.3. Kết luận chung về thực nghiệm.................................................................. 45 
 Phần 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 46 
1. Kết luận .............................................................................................................. 46 
2. Kiến nghị ........................................................................................................... 46 
 Tài liệu tham khảo 
 Phụ lục 
 Phần I. MỞ ĐẦU 
1. Lý do chọn đề tài 
 Xuất phát từ yêu cầu đổi mới phương pháp dạy và phương pháp kiểm tra đánh 
giá: Chuyển từ dạy học tiếp cận nội dung sang dạy học theo hướng tiếp cận năng 
lực, phẩm chất người học. Theo Nghị quyết 29 TW8, đổi mới căn bản toàn diện GD 
& ĐT là “đổi mới những vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết từ quan điểm, tư tưởng chỉ 
đạo đến mục tiêu, nội dung chương trình, phương pháp, cơ chế, chính sách, điều 
kiện đảm bảo thực hiện; đổi mới từ sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước 
đến hoạt động quản trị của các cơ sở Giáo dục - Đào tạo và việc tham gia của gia 
đình, cộng đồng, xã hội và bản thân người học, đổi mới ở tất cả các bậc học, ngành 
học”. Thực hiện đổi mới giáo dục trong đó có đổi mới giáo dục THPT hiện nay là 
vấn đề nổi lên hàng đầu nhằm từng bước củng cố và nâng cao chất lượng giáo dục. 
Để chuẩn bị cho công cuộc đổi mới giáo dục theo hướng tiếp cận năng lực, Bộ GD 
& ĐT đã và đang có những chuẩn bị kỹ lưỡng về thay đổi chương trình, sách giáo 
khoa, phương pháp và phương tiện dạy học, kiểm tra, đánh giá Trong đó, theo 
chúng tôi việc thay đổi về khâu đánh giá là cực kỳ quan trọng, quyết định phần lớn 
sự thành công của công cuộc đổi mới này. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập là khâu 
căn bản và then chốt của quá trình dạy học. Vì thế, có thể xem đánh giá kết quả học 
tập theo định hướng năng lực là bánh lái điều khiển quá trình dạy học, đóng vai trò 
kiểm chứng kết quả đổi mới nội dung, phương pháp theo mục tiêu môn học đã đề ra 
trong những thời điểm nhất định; giúp cho việc định hướng, điều chỉnh kế hoạch dạy 
học tiếp theo tiến hành phù hợp và có hiệu quả hơn. 
 Xuất phát từ thực tiễn dạy học: Hiện nay, sĩ số của mỗi lớp học đông (>= 40 
em), GV gặp nhiều khó khăn khi thực hiện đánh giá từng HS sau mỗi hoạt động học 
trong quá trình dạy học. Tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng cho phép học sinh tham 
gia nhiều hơn vào quá trình học tập và đánh giá, chia sẻ với GV gánh nặng trong 
đánh giá, để làm được việc này GV cần hướng dẫn, rèn luyện cho HS kĩ năng TĐG 
và ĐGĐĐ; và khi có kết quả TĐG và ĐGĐĐ GV sẽ đánh giá HS một cách chính 
xác hơn. Khi HS tham gia TĐG và ĐGĐĐ, HS không chỉ cung cấp những thông tin 
về kết quả học tập của bản thân sau khi tự đánh giá và được đánh giá, mà còn phản 
ánh được năng lực của người đánh giá về sự trung thực và sáng tạo, sự linh hoạt và 
đồng cảmtạo thêm động lực cho HS trong quá trình học tập, khích lệ lòng ham 
học và nhu cầu khẳng định của HS. 
 Trong dạy học, tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng là một trong những hình 
thức đánh giá tích cực và phát huy nhiều ưu điểm. Tự đánh giá (TĐG) và đánh giá 
đồng đẳng (ĐGĐĐ) giúp cho học sinh (HS) xác nhận kết quả học tập của bản thân 
và bạn học đạt được mục tiêu học tập về kiến thức, kĩ năng, thái độ thuộc lĩnh vực 
nào đó hay không, từ đó phát hiện những điểm mạnh và điểm yếu; xem xét năng lực 
của bản thân HS, năng lực của bạn học; đưa ra thông tin phản hồi phù hợp, kịp thời 
và rút kinh nghiệm cho bản thân người đánh giá; điều chỉnh và nâng cao chất lượng 
học tập. Do vậy, giáo viên (GV) cần tổ chức rèn luyện kĩ năng tự đánh giá (KNTĐG) 
 1 
 - Phương pháp chuyên gia 
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm 
8. Dự kiến đóng góp của đề tài 
- Góp phần hệ thống hóa lý luận và cơ sở thực tiễn về tự đánh giá, đánh giá đồng 
đẳng trong đánh giá quá trình dạy học. 
- Xây dựng qui trình và biện pháp rèn luyện kĩ năng tự đánh giá, đánh giá đồng đẳng 
cho HS. 
- Thiết kế và sử dụng bộ tiêu chí tự đánh giá, đánh giá đồng đẳng trong dạy học phần 
Sinh học tế bào - Sinh học 10. 
 3 
 Tự nhận xét Dựa vào các tiêu chí đánh giá HS đưa ra nhận định chính xác, 
 khách quan về quá trình học tập của bản thân;sự tiến bộ, những 
 điểm mạnh và điểm yếu; mức độ đạt được mục tiêu đề ra. 
 Ra quiết định Để xuất các biện pháp cụ thể điều chỉnh hoạt động học tập của 
 và điều chỉnh bản thân, bao gồm xác định: 
 việc học - Cách khắc phục điểm yếu, những khó khăn bản thân mắc phải. 
 - Cách phát huy điểm mạnh. 
 - Kế hoạch để nâng cao chất lượng học tập trong tương lai. 
 Bảng 1. Cấu trúc KNTĐG trong quá trình học tập 
1.3. Khái niệm “Đánh giá đồng đẳng” 
 ĐGĐĐ là một hình thức đánh giá có sự tham gia của HS trong một lớp, HS 
sẽ cung cấp các phản hồi về công việc của bạn bè. ĐGĐĐ trong học tập là quá trình 
HS thu nhận thông tin thông qua các sản phẩm học tập của bạn học, dựa vào các tiêu 
chí cụ thể, đưa ra những nhận xét về sự tiến bộ hoặc mức độ đạt được mục tiêu của 
bạn học. 
 Từ đó, giúp cho bạn học có thể đưa ra những quiết định nhằm khắc phục điểm 
yếu, phát huy điểm mạnh và điều chỉnh nhằm tiến bộ hơn trong học tập. 
1.4. Khái niệm “Kĩ năng đánh giá đồng đẳng” 
 Năng lực ĐGĐĐ ở HS là khả năng, thao tác hành động đáp ứng yêu cầu/nhiệm 
vụ khi tiến hành theo dõi, nhận định về hiệu quả quá trình học tập của bạn cùng học 
so với các tiêu chuẩn đã xác định, trong điều kiện cụ thể trên cơ sở đó rút kinh 
nghiệm cho bản thân, đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả trong tương lai”. Như vậy, 
kĩ năng ĐGĐĐ là kĩ năng có được sau khi HS thực hiện các hành động quan sát, 
theo dõi quá trình học tập của bạn học để thu thập thông tin làm cơ sở cho quá trình 
đánh giá và hành động này được lặp lại nhiều lần khác nhau. 
 Từ các quan điểm trên, theo chúng tôi KNĐGĐĐ của HS có thể hiểu là: khả 
năng thu nhận thông tin thông qua các sản phẩm học tập của bạn học, dựa vào các 
tiêu chí cụ thể, đưa ra những nhận xét về sự tiến bộ hoặc mức độ đạt được mục tiêu 
của bạn học. Từ đó, giúp bạn đưa ra những quiết định phù hợp nhằm khắc phục điểm 
yếu, phát huy điểm mạnh và điều chỉnh nhằm tiến bộ hơn trong học tập cho bản thân 
và bạn cùng học. 
 Cấu trúc của kĩ năng ĐGĐĐ bao gồm các tiêu chí sau: 
 Tiêu chí Biểu hiện 
 Thu thập - HS tiến hành quan sát bạn học để thu thập các thông tin về kiến 
 thông tin thức, kĩ năng, thái độ khi tham gia hoạt động nhóm, làm thí 
 nghiệm, thuyết trình, quá trình tự học trên lớp hoặc ở nhà. 
 - Hoặc HS kiểm tra bài tập về nhà, bài kiểm tra trên lớp của các 
 bạn và ghi chép lại thông tin thu được. 
 5