Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng phương pháp dạy học tích cực trong bài 7 – Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học – Hóa Học 10 Cơ bản nhằm phát huy năng lực của học sinh trong học tập

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VĨNH PHÚC
 TRƯỜNG PT DÂN TỘC NỘI TRÚ CẤP 2-3 VĨNH PHÚC
   
 BÁO CÁO KẾT QUẢ 
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
 Tên sáng kiến:
 SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG BÀI 7- 
 BẢNG TUẦN HOÀN CÁC NGUYÊN TỐ HÓA HỌC – HÓA HỌC 
 10 CƠ BẢN NHẰM PHÁT HUY NĂNG LỰC HỌC SINH TRONG 
 HỌC TẬP.
Tác giả sáng kiến: Nguyễn Thị Minh Thu
Mã sáng kiến: 04.55.03
 Vĩnh Phúc, Năm 2020
 1 BÁO CÁO KẾT QUẢ
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. Lời giới thiệu
 Thực hiện nghị quyết Trung ương số 29-NQ/TW ngay 04 tháng 11 năm 
2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công 
nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội 
chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, giáo dục phổ thông trong phạm vi cả nước đang 
thực hiện đổi mới đồng bộ về mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ 
chức, thiết bị và đánh giá chất lượng giáo dục.
 Qua thực tế, chúng ta đều thấy đổi mới giáo dục đã bắt đầu từ nhiều năm 
nay, ở tất cả các cấp học: từ mầm non, đến tiểu học, THCS, THPT...Đổi mới 
giáo dục là nhiệm vụ tất yếu mà ngành giáo dục phải thực hiện để phù hợp với 
đòi hỏi nguồn nhân lực: năng động, chủ động, sáng tạo, hoạt động hiệu quả 
trong nhóm... của xã hội hội nhập quốc tế hiện nay. Bên cạnh đó với sự phát 
triển nhanh chóng của internet, học sinh chỉ cần gõ “ search” trên goolge là kiến 
thức sẽ hiện lên thì phương pháp dạy học truyền thống: Thầy là người truyền tải 
tri thức – trò “ ghi” không còn phù hợp nữa. Từ đó đòi hỏi giáo viên phải luôn 
không ngừng tìm tòi, tích lũy, sáng tạo để bài học trở nên hấp dẫn, sinh động, 
tạo hứng thú cho học sinh.
 Sở giáo dục và đào tạo Vĩnh Phúc, hàng năm đều tổ chức các đợt tập 
huấn, các buổi hội thảo chuyên đề về các phương pháp dạy học và kĩ thuật dạy 
học mới như: kỹ thuật mảnh ghép, kĩ thuật bàn tay nặn bột....Trên các trang 
mạng giáo dục cũng có rất nhiều bài viết, nhiều video áp dụng các phương pháp 
dạy học tích cực như: dạy học theo dự án, dạy học theo trạm, học cùng chuyên 
gia...Tuy nhiên việc áp dụng vào thực tiễn giảng dạy còn ít, chưa đồng bộ, nhiều 
giáo viên còn chưa “dám” thay đổi cấu trúc bài học của sách giáo khoa...
 Bên cạnh đó, lượng kiến thức trong kì thi THPT Quốc gia trải rộng đòi 
hỏi học sinh phải tích lũy kiến thức nhiều đa phần theo hướng tiếp nhận thụ 
động dẫn đến học sinh phải học thêm tràn lan. Từ đó dẫn đến tình trạng chung 
trong giáo dục hiện nay là “học để thi”, kiến thức học trên trường xa rời thực tế, 
học sinh không thấy được ý nghĩa của việc học tập.
 Là một giáo viên dạy Hóa học nhiều năm, bản thân tôi nhận thấy đặc 
điểm bộ môn Hóa học là môn khoa học thực nghiệm lượng kiến thức trừu tượng, 
bài tập nhiều, học sinh rất ngại học và nhanh quên. Đặc biệt với học sinh chọn tổ 
hợp KHXH thì việc học môn Hóa Học còn ngại hơn rất nhiều.
 Nhiều giáo viên đã thay đổi theo hướng tích cực khi theo dõi chương trình 
“Thầy cô chúng ta đã thay đổi” trên VTV hoặc một trang web về dạy học tích 
cực của cô giáo Trần Khánh Ngọc được hàng nghìn giáo yêu thích, theo dõi, áp 
 3 Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN
I. Khái quát chung về dạy học tích cực.
 I.1. Thế nào là phương pháp dạy học tích cực ?
 Phương pháp dạy học tích cực (PPDH tích cực) là một thuật ngữ rút gọn, 
được dùng ở nhiều nước để chỉ những phương pháp giáo dục, dạy học theo 
hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học.
 "Tích cực" trong PPDH - tích cực được dùng với nghĩa là hoạt động, chủ 
động, trái nghĩa với không hoạt động, thụ động chứ không dùng theo nghĩa trái 
với tiêu cực.
 PPDH tích cực hướng tới việc hoạt động hóa, tích cực hóa hoạt động nhận 
thức của người học, nghĩa là tập trung vào phát huy tính tích cực của người học 
chứ không phải là tập trung vào phát huy tính tích cực của người dạy, tuy nhiên 
để dạy học theo phương pháp tích cực thì giáo viên phải nỗ lực nhiều so với dạy 
theo phương pháp thụ động.
 Muốn đổi mới cách học phải đổi mới cách dạy. Cách dạy chỉ đạo cách 
học, nhưng ngược lại thói quen học tập của trò cũng ảnh hưởng tới cách dạy của 
thầy. Chẳng hạn, có trường hợp học sinh đòi hỏi cách dạy tích cực hoạt động 
nhưng giáo viên chưa đáp ứng được, hoặc có trường hợp giáo viên hăng hái áp 
dụng PPDH tích cực nhưng không thành công vì học sinh chưa thích ứng, vẫn 
quen với lối học tập thụ động. Vì vậy, giáo viên phải kiên trì dùng cách dạy hoạt 
động để dần dần xây dựng cho học sinh phương pháp học tập chủ động một cách 
vừa sức, từ thấp lên cao. Trong đổi mới phương pháp dạy học phải có sự hợp tác 
cả của thầy và trò, sự phối hợp nhịp nhàng hoạt động dạy với hoạt động học thì 
mới thành công. Như vậy, việc dùng thuật ngữ "Dạy và học tích cực" để phân 
biệt với "Dạy và học thụ động".
 I.2. Đặc trưng của các phương pháp dạy học tích cực.
 - Dạy và học thông qua tổ chức các hoạt động học tập của học sinh.
 - Dạy và học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học.
 - Tăng cường học tập cá thể, phối hợp với học tập hợp tác
 - Kết hợp đánh giá của thầy với tự đánh giá của trò.
 5 ( Trích nguồn: edu.net.vn/media/p/457443.aspx ).
 Như vậy nếu quá trình tiếp thu kiến thức của HS thụ động thì kết quả 
ghi nhớ rất nhỏ. Việc thảo luận nhóm, được làm thực hành và đặc biệt khi hướng 
dẫn và truyền đạt cho bạn khác thì hiệu quả thu nhận và nhớ kiến thức rất lớn.
II. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC:
 II.1. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO GÓC 
 II.1.1. Học theo góc là gì? 
 Học theo góc còn được gọi là “ trạm học tập” hay “ trung tâm học tập” là 
một phương pháp dạy học theo đó học sinh thực hiện các nhiệm vụ khác nhau 
tại các vị trí cụ thể trong không gian lớp học nhưng cùng hướng tới chiếm lĩnh 
một nội dung học tập theo các phong cách học khác nhau.
 Mục đích là để học sinh được thực hành, khám phá và trải nghiệm qua mỗi 
hoạt động. Dạy học theo góc đa dạng về nội dung và hình thức hoạt động. Dạy 
học theo góc kích thích HS tích cực học thông qua hoạt động. Là một môi 
trường học tập với cấu trúc được xác định cụ thể.
 Ví dụ: 4 góc cùng thực hiện một nội dung và mục tiêu học tập nhưng theo 
các phong cách học khác nhau và sử dụng các phương tiện/đồ dùng học tập khác 
nhau.
 7 - Giới thiệu tên bài học và nội dung học tập; Tên vị trí các góc.
 - Nêu sơ lược nhiệm vụ mỗi góc, thời gian tối đa thực hiện nhiệm vụ tại các 
góc. 
 - Dành thời gian cho HS chọn góc xuất phát, GV có thể điều chỉnh nếu có 
quá nhiều HS cùng chọn một góc.
 GV có thể giới thiệu sơ đồ luân chuyển các góc để tránh lộn xộn. Khi HS 
đã quen với phương pháp học tập này, GV có thể cho HS lựa chọn thứ tự các 
góc.
 Thiết kế các hoạt động để thực hiện nhiệm vụ ở từng góc bao gồm phương 
tiện/tài liệu (tư liệu nguồn, văn bản hướng dẫn làm việc theo góc; bản hướng 
dẫn theo mức độ hỗ trợ, bản hướng dẫn tự đánh giá,)
 Bước 3. Tổ chức cho HS học tập tại các góc 
 Tổ chức thực hiện học theo góc - HS được lựa chọn góc theo sở thích - HS 
được học luân phiên tại các góc theo thời gian quy định (ví dụ 10’ - 15’ tại mỗi 
góc) để đảm bảo học sâu
 - HS có thể làm việc cá nhân, cặp hay nhóm nhỏ tại mỗi góc theo yêu cầu 
của hoạt động.
 - GV cần theo dõi phát hiện khó khăn của HS để hướng dẫn, hỗ trợ kịp 
thời.
 - Nhắc nhở thời gian để HS hoàn thành nhiệm vụ và luân chuyển góc.
 Bước 4. Tổ chức cho HS trao đổi và đánh giá kết quả học tập (nếu cần). 
 Tổ chức trao đổi/chia sẻ (thực hiện linh hoạt) - Tiêu chí học theo: Học theo 
góc 1. Tính phù hợp 2. Sự tham gia 3. Tương tác và sự đa dạng
 Một số điểm cần lưu ý
- Tổ chức: có nhiều hình thức tổ chức cho HS học theo góc. Ví dụ:
 a. Tổ chức góc theo phong cách học dựa và chu trình học tập của Kobl
 b. Tổ chức học theo góc dựa vào hình thành các kĩ năng môn học(Ví dụ các kĩ 
 năng nghe, nói, đọc, viếttrong môn ngữ văn, ngoại ngữ).
 c. Tổ chức học theo góc liên hệ chặt chẽ với học theo hợp đống trong đó bao 
 gồm các góc “phải” thực hiện và các góc “có thể” thực hiện.
 9 II.2. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC HỢP TÁC THEO NHÓM
 Dạy học hợp tác theo nhóm là một phương pháp dạy học ( PPDH) tích 
cực, phát huy tính năng động, sáng tạo, năng lực giao tiếp và hợp tác của học 
sinh. Khi làm việc theo nhóm, học sinh và giáo viên đều gặp những khó khăn 
nhất định. Tuy nhiên, nếu giáo viên biết cách chia nhóm, tổ chức và điều khiển 
hoạt động thì sẽ phát huy được các mặt mạnh, khắc phục mặt yếu của hoạt động 
nhóm, từ đó nâng cao hiệu quả dạy học. 
 Sự phát triển của xã hội và đổi mới đất nước đang đòi hỏi cấp bách phải 
nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. Cùng với những thay đổi về phần nội 
dung cần có những đổi mới căn bản về phương pháp dạy học. Một trong những 
trọng tâm của việc đổi mới PPDH hiện nay là hướng vào người học, phát huy 
tính tích cực và sáng tạo của họ. Dạy học hợp tác theo nhóm là một phương 
pháp dạy học tích cực đã được nghiên cứu và áp dụng có hiệu quả ở các nước 
phát triển. Phương pháp này ở Việt Nam đang được ngành giáo dục quan tâm vì 
tác dụng đặc biệt của nó trong việc hình thành nhân cách con người mới năng 
động, sáng tạo, có khả năng giao tiếp, năng lực hợp tác và năng lực thích ứng
 II.2.1. Khái niệm
 Dạy học hợp tác theo nhóm là một hình thức tổ chức dạy học, trong đó dưới 
sự tổ chức và điều khiển của giáo viên, học sinh được chia thành nhiều nhóm 
nhỏ liên kết lại với nhau thành một hoạt động chung, với phương thức tác động 
qua lại của các thành viên, bằng trí tuệ tập thể mà hoàn thành các nhiệm vụ học 
tập. Cách học hợp tác theo nhóm đang được áp dụng có hiệu quả ở tất cả các cấp 
học và nhiều môn học.
 II.2.2. Một số cách thức tổ chức hoạt động nhóm
 Theo Bernd Meier - Đại Học Postdam, chúng ta có thể vận dụng một số 
cách tổ chức hoạt động nhóm theo cấu trúc sau:
(1) Tài liệu tập huấn Phương pháp và kỹ thuật dạy học định hướng năng lực ở 
trường phổ thông.
 II.2.2.1. Cấu trúc Jigsaw của Elliot Aronson
 Theo cấu trúc này thì ta tiến hành các hoạt động như sau:
 11 - Giáo viên chia nhóm theo khả năng học tập trong đó các thành viên cùng 
số (1, 2, 3, 4) ở các nhóm có sức học tương đương nhau.
 - Các thành viên trong nhóm thảo luận, giúp nhau hiểu nội dung bài học.
 - Quá trình kiểm tra đánh giá (2 lần) được biến thành cuộc so tài nhỏ giữa 
các thành viên cùng số ở mỗi nhóm, các thành viên cùng số làm cùng một đề 
kiểm tra.
 - Đánh giá kết quả thảo luận nhóm bằng sự chênh lệch điểm giữa hai lần 
kiểm tra (chỉ số cố gắng) của từng cá nhân.
 II.2.3. Ưu, nhược điểm của dạy học hợp tác theo nhóm
 II.2.3.1. Ưu điểm
 Dạy học hợp tác theo nhóm được đánh giá là phương pháp dạy học 
tích cực vì có những ưu điểm sau:
 - Tạo điều kiện cho học sinh hoạt động , trao đổi, khám phá, thu nhận tri 
thức.
 - Phát huy tính tích cực, sáng tạo, độc lập, tự chủ và khả năng ghi nhớ 
của học sinh.
 - Thúc đẩy quá trình học tập và nâng cao hiệu quả học tập. Nếu tổ chức 
tốt cho mỗi cá nhân có trách nhiệm đóng góp vào công việc chung của nhóm, 
không ai được dựa dẫm vào ai thì các thành viên sẽ làm việc hiệu quả hơn.
 - Phát triển kĩ năng hợp tác, giao tiếp, kĩ năng xã hội cho học sinh. Tạo 
môi trường cho học sinh nhút nhát có điều kiện tham gia xây dựng bài, cải thiện 
quan hệ giữa các học sinh với nhau.
 - Tạo không khí học tập sôi nổi, bình đẳng và gắn bó, trạng thái tâm lí 
học tập tốt. Khi trao đổi, mỗi học sinh nhận rõ trình độ hiểu biết của mình về 
vấn đề nêu ra, xác định điều cần học hỏi thêm.
 - Tạo môi trường học tập thuận lợi để học sinh giúp đỡ, chia sẻ, giải thích 
và động viên lẫn nhau, tăng thêm tinh thần đoàn kết, sự hợp tác, ý thức tập thể.
 II.2.3.2. Hạn chế
 Dạy học hợp tác nhóm được nhiều nước áp dụng và thể hiện nhiều yếu tố 
của PPDH tích cực. Song dạy học hợp tác theo nhóm cũng có những hạn chế:
 13