Sáng kiến kinh nghiệm Thiết kế đồ dùng hỗ trợ dạy học bài phương trình đường thẳng trong mặt phẳng

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ 
 TRƯỜNG THPT LÊ LAI
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 TÊN ĐỀ TÀI
 THIẾT KẾ ĐỒ DÙNG HỖ TRỢ DẠY HỌC 
 BÀI PHƯƠNG TRÌNH ĐƯỜNG THẲNG 
 TRONG MẶT PHẲNG
 Người thực hiện: Lê Đình Hậu
 Chức vụ: Giáo viên – TTCM Toán - Tin
 Đơn vị công tác: Trường THPT Lê Lai
 SKKN thuộc lĩnh mực (môn): Toán
 THANH HOÁ, NĂM 2016 Phần thứ nhất
 1. MỞ ĐẦU
 1.1. Lí do chọn đề tài
 Với nhiều năm công làm đồ dùng dạy học, tôi đã làm được nhiều 
 dụng cụ đồ dùng hỗ trợ dạy học, để tiếp tục làm; hằng năm bản thân luôn 
 tìm tòi học hỏi và khám phá thiết kế những đồ dùng dạy học vừa gần gủi, dễ 
 làm mà hỗ trợ tốt trong bài dạy; để tạo được đà các năm học trước tôi cũng 
 có một số công trình đã được ban chuyên môn của nhà trường và của Sở 
 Giáo dục ghi nhận, cụ thể như năm học trước bản thân có bộ dụng cụ vẽ 
 hình Elip, để tiếp tục vấn đề năm học này tôi thiết kế bộ dụng cụ hỗ trợ bài 
 phương trình đường thẳng trong mặt phẳng.
 Cũng bắt nguồn từ việc công tác lâu năm ở miền núi bản thân thấy 
 rằng : Môn hình học là môn phải có một tư duy thực tế, vì phản ánh tính 
 hiện thực trong cuộc sống, tuy vậy học sinh (nhất là học sinh miền núi) lại 
 không có mấy em học tốt phần này; có nhiều lí do để lí giải điều này, với 
 nhiều năm giảng dạy bản thân nhận thấy một số tồn tại sau đây:
 - Các em chưa có tư duy hay gọi tà tính tưởng tượng được hình học,
 - Tuy hình học rất hiện thực nhưng rất ít mô hình giảng dạy mô tả điều này,
 - Lí thuyết chưa lột tả được thực tế nếu chỉ được học lí thuyết đơn thuần,
 - Các em không vẽ được hình, không dựng thêm được hình nếu chỉ mô tả 
 bằng phấn và thước kẽ
 - Ngoài ra các em hay nhầm mối quan hệ và tính chất toán học, như: Vec tơ 
 song song với đường thẳng, vec tơ chỉ phương hay pháp tuyến là duy 
 nhất 
 Những nguyên nhân đó làm cho học sinh khó tiếp cận và dẫn đến các 
 em thường bỏ phần này; tôi đã tìm hiểu kỹ vì sao các em không học môn 
 này nhất là phần hình học cấp 2; tôi thấy các lí giải của các em như sau:
 3 
1.2. Mục đích nghiên cứu
 Trong quá trình dạy môn toán nói chung hình học nói riêng để tạo 
 được hứng thú, lột tả được tư duy trừu tượng đến thực tế; bản thân đã tạo 
 nhiều mô hình dạy học, mô hình kể đến đó là ứng dụng từ tính của bảng 
 từ và nam châm để tạo đồ dùng dạy học.
 Giúp học sinh thực hành bằng cách lên bảng mô tả qua đồ dùng các 
 tình huống mà gặp phải, hay thực tế xảy ra; đề bài đã cho.
 Giúp các em hiểu sâu nhớ ít, hiểu nhanh, hiểu bằng hình ảnh nhìn 
 vào thực tế thì các em sẽ nhớ nhanh hơn và lâu hơn.
 Từ thực tế các em có thể đo đạc từ đó đối chứng với tính toán của 
 đại số đem lại, các em không thấy môn học nhàm chán, 
1.3. Đối tượng nghiên cứu
 Đối tượng nghiên cứu: Bài dạy phương trình đường thẳng; học sinh 
 là học sinh miền núi, tư duy hình học chưa tốt. 
 Phạm vi nghiên cứu là thiết kế đồ dùng dạy học véc tơ và đường 
 thẳng.
 Khi thực hiện tác giả cần đáp ứng năm yêu cầu cơ bản, đó là:
 1. Đáp ứng yêu cầu dạy môn hình học,
 2. Dễ thiết kế, 
 3. Không tốn kém,
 4. Dễ dùng, đáp ứng độ chính xác cao,
 5. Tính phổ biến, tính ứng dụng và đáp ứng được yêu cầu SGK và gọn 
 nhẹ.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
 Khi nghiên cứu tác giả sử dụng các phương pháp sau đâu:
 1. Phương pháp tìm kiếm.
 2. Phương pháp so sánh.
 3. Phương pháp tổng hợp.
 5 Cũng với kinh nghiệm dạy học lâu năm ở miền núi bản thân cũng 
 thấy ở các em có những tồn tại sau đây:
 - Kiến thức hình học của các em (học sinh miền núi) gần như là 
 trống rỗng,
 - Các em rất sợ môn hình học dẫn đến ngại học, không tưởng tượng 
 được thực tế,
 - Có thể các em hiểu nhưng nhớ lại không sâu vấn đề, thiếu tính 
 hiện thực.
 - Sau khi học xong lý thuyết các em khó áp dụng được bài tập và 
 ứng dụng sau này bởi khi học đơn thuần các em có trí nhớ không tốt nó đã 
 đi sâu vào tiền thức của các em đó là đến trường cho có lệ, cho vui lòng 
 bố mẹ,
 - Môn toán khó học, môn hình học đối các em cảm giác khó hơn,
 - Bài dạy của giáo viên kém tính sinh động, thực tế, nhàm chán nếu 
 không có đồ dùng dạy học.
 - Khi có đồ dùng dạy học thì việc mô tả hay giải thích bằng lời 
 không cần nhiều, mô hình đưa ra học sinh đã tự thu nhận được kiến thức, 
 tránh được sự thụ động tiếp thu kiến thức.
2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề.
 A-Đồ dùng dạy học
 Các dụng cụ chuẩn bị hỗ trợ bài dạy “Phương trình đường thẳng” 
mà tác giả dùng bao gồm:
 - Bộ dụng cụ đồ dùng dạy học (có gắn nam châm) gồm đường thẳng và 
 các véc tơ.
 (Các véc tơ và thước thẳng có gắn nam châm)
 7 (Mô tả vec tơ chỉ phương và không là vec tơ chỉ phương của đường thẳng)
 (Tình huống 1 vec tơ không là vec tơ của đường thẳng)
 9 (Tính duy nhất của đường thẳng)
 Vấn đề 5: 
 Phần vec tơ pháp tuyến được xây dựng tương tự, giáo viên cần cho 
học sinh lên bảng xác định bằng dụng cụ hỗ trợ.
 (Hình vẽ cho véc tơ pháp tuyến)
 11 Bài toán: Cho đường thẳng và một vec tơ như hình vẽ.
 a a
 a) b)
 a a
 c)
 c)
 a) Hãy chỉ rõ trường hợp nào là véc tơ chỉ phương, véc tơ pháp tuyến của 
đường thẳng .
 b) Hãy vẽ hình khi biết phương trình đường thẳng khi biết phương trình 
 x 1 3t
tham số và biểu diễn trên hệ trục tọa độ .
 y 2 t
 B.4. Đánh giá kết quả thực nghiệm.
 B.4.1. Đánh giá định tính.
 Tôi thấy lớp TN có những dấu hiệu tích cực hơn so với lớp ĐC ở một số 
 nét chính như sau:
 - Lớp TN 10A2 vẽ được hình lên bảng, TG làm bài nhanh hơn, tự tin.
 13 - Ngoài ra các em cũng thấy sự chuẩn bi chu đáo của người thầy dạy các 
em, từ đó các em cũng chuẩn bị bài và tự giác học bài tốt hơn.
Ghi chú:
 Trên đây bản thân chỉ lấy một kết quả được trình bày vào bài để mô 
tả kiểm chứng; trong thực tế tác giả đã hỏi 4 câu hỏi nhanh để các em làm 
trong 40 phút, tương đương mỗi câu 10 phút. 
 15 Tài liệu tham khảo
- Sách giáo khoa hình học lớp 10.
- Các sáng kiến đã có của bản thân, như “Thiết kế đồ dùng dạy học vẽ 
 hình Elip”
 17