Sáng kiến kinh nghiệm Tích hợp giáo dục môi trường theo hướng phát huy năng lực học sinh trong dạy học Địa lí lớp 10

 Tích hợp giáo dục môi trường theo hướng phát huy năng lực học sinh trong dạy học 
 Địa Lí lớp 10
 SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO HÀ TĨNH
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 TÍCH HỢP GIÁO DỤC MÔI TRƯỜNG THEO HƯỚNG PHÁT HUY 
 NĂNG LỰC HỌC SINH TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ LỚP 10
 - - - - - - - - - - - - - -
\
 Năm học: 2018 - 2019
 Năm học: 2018 - 2019 Tích hợp giáo dục môi trường theo hướng phát huy năng lực học sinh trong dạy học 
 Địa Lí lớp 10
 MỤC LỤC
 Trang
MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài.......................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu.................................................................................................1
3. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................................2
4. Đối tượng nghiên cứu ...............................................................................................2
5. Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................................2
6. Phương pháp nghiên cứu...........................................................................................2
7. Giả thuyết khoa học ..................................................................................................3
8. Dự báo xu hướng đóng góp mới của đề tài...............................................................3
NỘI DUNG ..................................................................................................................3
1. Cơ sở khoa học..........................................................................................................3
1.1. Cơ sở lý luận ..........................................................................................................3
1.1.1. Khái niệm............................................................................................................3
1.1.2. Quan điểm dạy học theo định hướng phát triển năng lực ...................................4
1.1.3. Vị trí của kiến thức môi trường...........................................................................4
1.1.4. Tầm quan trọng ..................................................................................................5
1.1.5. Các yêu cầu ........................................................................................................5
1.2. Cơ sở thực tiễn ......................................................................................................5
2. Phương thức tiến hành để giải quyết vấn đề .............................................................8
2.1.Cách tiếp cận giáo dục môi trường .........................................................................8
2.2.Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề ....................................................9
2.2.1. Tích hợp giáo dục môi trường theo hướng phát huy năng lực HS vào một bài 
học trong chương trình Địa Lí 10 ................................................................................9
2.2.2. Tích hợp giáo dục môi trường theo hướng phát huy năng lực HS vào một nội 
dung trong kiến thực Địa Lí .........................................................................................26
3. Hiệu quả mang lại .....................................................................................................29
4. Ý nghĩa của sáng kiến ...............................................................................................30
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ....................................................................................31
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..........................................................................................33
 Năm học: 2018 - 2019 Tích hợp giáo dục môi trường theo hướng phát huy năng lực học sinh trong dạy học 
 Địa Lí lớp 10
 Thông qua đề tài "Tích hợp giáo dục môi trường theo hướng phát huy năng 
lực học sinh trong dạy học Địa Lí lớp 10" giúp HS có ý thức tự giác, tinh thần trách 
nhiệm, kỹ năng, cách ứng xử đúng mực, tích cực với các vấn đề môi trường xảy ra. 
Đồng thời có hành động cụ thể để tuyên truyền, vận động mọi người cùng chung tay 
bảo vệ môi trường.
 Với đề tài này, tôi đã tích hợp kiến thức môi trường vào trong giảng dạy Địa Lí 
theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức từ thực tiễn của HS nhằm nâng cao 
chất lượng dạy học. Nghĩa là hướng đến việc đổi mới thật sự phương pháp dạy học, từ 
đó rèn luyện HS năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo, năng lực hợp tác, ... đề 
tài cũng góp phần nâng cao hiệu quả đổi mới phương pháp dạy học ở Nhà trường.
3. Phạm vi nghiên cứu 
 - Áp dụng cho một số bài, nội dung trong chương trình Địa Lí 10 - Sách giáo 
khoa do Bộ giáo dục phát hành (ban cơ bản).
 - Giới hạn trong quá trình GV xây dựng, vận dụng kiến thức từ thực tế môi 
trường vào trong một số bài, nội dung chương trình Địa Lí 10.
 - Thời gian thực hiện đề tài: năm học 2016- 2017 và năm học 2017- 2018.
4. Đối tượng nghiên cứu 
 Giáo dục môi trường là việc làm cần thiết, thường xuyên, liên tục. Bởi giáo dục 
môi trường sẽ hình thành, phát triển kĩ năng hành động trong môi trường cho HS, từ 
đó tạo nên lối sống có trách nhiệm, thân thiện với thiên nhiên. Đề tài "Tích hợp giáo 
dục môi trường theo hướng phát huy năng lực học sinh trong dạy học Địa Lí lớp 
10" được viết, nghiên cứu thông qua đặc điểm tâm sinh lý của đối tượng HS khối 10. 
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
 - Nghiên cứu chương trình Địa Lí bậc THPT (chương trình Địa Lí lớp 10 - ban 
cơ bản) để phân tích những nội dung có thể tích hợp giáo dục môi trường.
 - Khảo sát tình hình thực tế của GV tại trường trong việc tích hợp khi dạy môn 
Địa Lí để thu thập chứng cứ nghiên cứu.
 - Trình bày những biện pháp tích hợp giáo dục môi trường trong một số bài dạy 
môn Địa Lí nhằm nâng cao ý thức giữ gìn và bảo vệ môi trường của HS.
6. Phương pháp nghiên cứu
 Đề tài sử dụng phối hợp 3 nhóm phương pháp:
 Năm học: 2018 - 2019 - 2 - Tích hợp giáo dục môi trường theo hướng phát huy năng lực học sinh trong dạy học 
 Địa Lí lớp 10
thái độ, tình cảm, giá trị, động cơ cá nhân,nhằm đáp ứng hiệu quả một yêu cầu 
phức hợp của hoạt động trong bối cảnh nhất định”. 
 Năng lực của HS phổ thông là khả năng làm chủ kiến thức, kỹ năng, thái 
độphù hợp với lứa tuổi và vận hành (kết nối) chúng một cách hợp lý vào thực hiện 
thành công nhiệm vụ học tập, giải quyết hiệu quả những vấn đề đặt ra cho các em.
 Đánh giá năng lực không chỉ là việc thực hiện nhiệm vụ hoặc hành động học tập. 
Nó bao hàm việc đo lường, sử dụng những kiến thức, kỹ năng và thái độ cần có để 
thực hiện nhiệm vụ học tập.
1.1.2. Quan điểm dạy học theo định hướng phát triển năng lực
 Dạy học theo định hướng phát triển năng lực là dạy học theo chuẩn và định 
hướng kết quả/sản phẩm đầu ra - kết quả cuối cùng của quá trình dạy học là HS vận 
dụng được kiến thức, kĩ năng đã học vào giải quyết tình huống trong thực tiến.
 Những định hướng chung, tổng quát về đổi mới phương pháp dạy học các môn 
học thuộc chương trình giáo dục định hướng phát triển năng lực là:
 - Phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động của người học, hình thành, phát triển 
năng lực tự học, trên cơ sở trau dồi phẩm chất linh hoạt, độc lập, sáng tạo của tư duy.
 - Có thể chọn lựa một cách linh hoạt các phương pháp chung và phương pháp 
đặc thù của môn học để thực hiện. Tuy nhiên dù sử dụng bất kỳ phương pháp nào cũng 
phải đảm bảo nguyên tắc “HS tự mình hoàn thành nhiệm vụ nhận thức với sự tổ chức, 
hướng dẫn của GV”.
 - Việc sử dụng phương pháp dạy học gắn chặt với các hình thức tổ chức dạy học. 
Tùy theo mục tiêu, nội dung, đối tượng và điều kiện cụ thể mà có những hình thức tổ 
chức thích hợp như học cá nhân, học nhóm; học trong lớp, học ngoài lớp
 - Coi trọng thực hành và vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
 - Cần sử dụng đủ, hiệu quả các thiết bị dạy học môn học tối thiểu đã quy định, 
tích cực vận dụng công nghệ thông tin trong dạy học. 
1.1.3. Vị trí của kiến thức môi trường trong phân phối chương trình Địa Lí THPT
 Địa Lí là môn học khoa học thực nghiệm, nhiều nội dung, kiến thức gắn liền với 
môi trường. Điều này đã có nhiều GV nhận thức sự cần thiết của việc tích hợp giáo 
dục môi trường vào môn Địa Lí và đã viết nhiều sáng kiến để áp dụng trong quá trình 
giảng dạy. Tuy nhiên đối với việc "Tích hợp giáo dục môi trường theo hướng phát 
 Năm học: 2018 - 2019 - 4 - Tích hợp giáo dục môi trường theo hướng phát huy năng lực học sinh trong dạy học 
 Địa Lí lớp 10
những kết quả khả quan, đáng khích lệ. Và thực tế vẫn còn một bộ phận GV chưa 
“nhập cuộc”, vẫn lên lớp giảng dạy với những phương pháp rất đỗi quen thuộc: chỉ 
thuyết trình hoặc thuyết trình kết hợp một số rất ít các câu hỏi đàm thoại. Thực tế ấy 
có thể do GV ngại đổi mới mà cũng có thể là do GV lúng túng chưa biết nên đổi mới 
phương pháp ra sao. Vấn đề đặt ra là đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát 
triển năng lực của HS là thế nào? Vận dụng các phương pháp dạy học hiện đại ra sao? 
Phương pháp dạy học truyền thống có nên sử dụng nữa hay không? 
 Về phía phụ huynh, HS vẫn chưa nắm rõ quan điểm giáo dục hiện nay, thái độ 
hợp tác giáo dục HS chưa rõ ràng, chưa thống nhất với nhà trường. Một số HS chưa 
tích cực, chủ động học tập, chưa hứng thú trong học tập và chưa nhận thức đúng tầm 
quan trọng của bộ môn, luôn nghĩ môn Địa Lí khô khan, trừu tượng, khó học, khó nhớ. 
Tình trạng HS học bài theo kiểu ngồi “đọc vẹt”, học thuộc lòng còn rất phổ biến, vì 
vậy sau khi học xong các em không hiểu, không nhớ hết nội dung kiến thức, nếu có 
nhớ cũng không biết cách để vận dụng kiến thức vào thực tiến. Vì vậy, tích hợp giáo 
dục môi trường theo hướng phát triển năng lực của HS có ý nghĩa đặc biệt quan trọng.
 Qua điều tra, khảo sát tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến hiệu quả giờ học Địa Lí còn 
thấp của 11 GV thuộc Tổ Sử - Địa và 250 học sinh thuộc 3 khối 10, 11, 12 trong 
trường hiện nay, tôi đã thu được kết quả như sau:
 Bảng 1: Nguyên nhân dẫn đến hiệu quả giờ học còn thấp từ phía giáo viên
 Nguyên nhân Số lượng giáo viên tổ Sử - Địa (11) Tỷ lệ %
 A 4 36%
 B 6 55%
 C 1 9%
 D 0 0%
 Biểu đồ 1: Nguyên nhân dẫn đến hiệu quả giờ học Địa Lí còn thấp từ phía GV
 Năm học: 2018 - 2019 - 6 - Tích hợp giáo dục môi trường theo hướng phát huy năng lực học sinh trong dạy học 
 Địa Lí lớp 10
 A. Do HS chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc học tập bộ môn.
 B. Do HS chưa hứng thú trong học tập.
 C. Do HS cảm thấy đây là môn học khó.
 D. Do HS còn bị ảnh hưởng bởi quan niệm Địa Lí là môn khô cứng.
 Qua bảng số liệu 2 và biểu đồ 2 cho chúng ta thấy, nguyên nhân dẫn đến hiệu quả 
giờ học còn thấp từ phía HS phần lớn do HS chưa hứng thú học tập bộ môn (37%), HS 
chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc học tập bộ môn chiếm một tỷ lệ cũng 
không nhỏ (30%). Ngoài ra, hiện nay vẫn còn một số HS bị ảnh hưởng bởi quan niệm 
Địa Lí là môn khô cứng (17%) và do lười biếng, không chủ động tìm hiểu kiến thức 
nên một số HS cảm thấy đây là môn học khó (16%). Từ thực trạng đó, GV dạy Địa Lí 
cần phải tích cực đổi mới PPDH để tạo hứng thú học tập, giáo dục HS nhận thức được 
tầm quan trọng của việc vận dụng kiến thức từ thực tiễn vào bài học. 
2. Phương thức đã tiến hành để giải quyết vấn đề
2.1. Cách tiếp cận giáo dục môi trường theo hướng phát huy năng lực HS
 Kinh nghiệm của nhiều nước trên thế giới cho thấy rằng, giáo dục môi trường 
thường được thực hiện theo 3 cách tiếp cận sau đây:
 - Giáo dục về môi trường: Xem môi trường là đối tượng khoa học, người dạy 
truyền đạt cho người học các kiến thức của bộ môn khoa học về môi trường.
 - Giáo dục trong môi trường: Xem môi trường như một địa bàn, một phương tiện 
để giảng dạy, học tập và nghiên cứu.
 - Giáo dục vì môi trường: là nơi truyền đạt kiến thức về bản chất, đặc trưng của 
môi trường hình thành thái độ, ứng xử, ý thức trách nhiệm, quan niệm giá trị nhân 
cách, đạo đức đúng đắn về môi trường, cung cấp tri thức, kỹ năng, phương pháp cần 
thiết để hành động bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.
 Thực tế giáo dục môi trường có hiệu quả nhất khi kết hợp cả 3 cách tiếp cận trên, 
tức là giáo dục kiến thức về môi trường trong một môi trường cụ thế nhằm hướng đối 
tượng giáo dục có hành động vì môi trường.
 Nhận thức được vấn đề trên, nhiều năm công tác tại trường tôi luôn suy nghĩ và 
tìm cách đưa giáo dục môi trường đến với HS đặc biệt sau khi được tập huấn về 
phương pháp dạy học tích hợp. Điều đó đã được bản thân tôi hiện thực hóa qua sáng 
 Năm học: 2018 - 2019 - 8 -