Sáng kiến kinh nghiệm Vận dụng kiến thức liên môn vào dạy học bài “Trung Quốc thời phong kiến” (Chương trình Lịch Sử lớp 10 - Ban cơ bản)

 BÁO CÁO KẾT QUẢ
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. Lời giới thiệu. 
 Trong hệ thống giáo dục của bất cứ quốc gia nào, môn Lịch sử là môn học 
bắt buộc và có vai trò quan trọng hình thành nhân cách, tư tưởng và tinh thần 
của mỗi con người. Chủ Tịch Hồ Chí Minh vĩ đại cũng từng khuyên “ Dân ta 
phải biết sử ta, cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”.
 Mặc dù có vai trò, chức năng và nhiệm vụ quan trọng trong giáo dục thế 
hệ trẻ nhưng hiện nay việc dạy học lịch sử vẫn chưa hoàn thành tốt vai trò của 
mình và một thực tế đáng buồn là học sinh không thích học môn lịch sử, xem 
nhẹ môn này. Có thể nói rằng cùng với sự phát triển của kinh tế đất nước, nhận 
thức của người dân ngày một nâng cao nhưng hiểu biết của học sinh ngày nay về 
lịch sử dân tộc ngày càng mơ hồ đến mức báo động. Việc tiếp thu kiến thức của 
các em nhìn chung rất hời hợt, thiếu chính xác, thiếu tính hệ thống. Đa phần học 
sinh cho rằng học lịch sử phải ghi nhớ quá nhiều sự kiện, khô khan, khó nắm bắt 
và cho rằng nó không phải là các môn công cụ cho định hướng cuộc sống sau 
này.
 Có thể thấy rằng tình trạng trên do nhiều nguyên nhân gây nên, song cơ 
bản không phải do bản thân môn lịch sử mà do quan niệm phương pháp dạy học 
môn lịch sử chưa thật phù hợp, chưa đáp ứng được yêu cầu môn học đề ra.
 Bởi vậy, cần đổi mới phương pháp giảng dạy môn lịch sử, cần thay đổi 
phương pháp dạy, lấy học sinh làm trung tâm nhằm phát huy tính sáng tạo, chủ 
động của học sinh. Trong những năm gần đây Bộ giáo dục và đào tạo đã triển 
khai và thí điểm ở nhiều nơi trong đó có Vĩnh Phúc phương pháp dạy học vận 
dụng kiến thức liên môn, chủ đề tích hợp. Tuy nhiên, vì nhiều lí do khách quan 
và chủ quan nên nhiều giáo viên ở các trường phổ thông vẫn chưa vận dụng 
thường xuyên phương pháp dạy học này.
 1 6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử: Sáng kiến được 
áp dụng lần đầu vào tháng 10 năm 2018
7. Mô tả bản chất của sáng kiến:
7.1. Về nội dung của sáng kiến: 
7.1.1. Lí luận về dạy học liên môn
7.1.1.1 Quan niệm về dạy học liên môn:
 Dạy học liên môn là một trong những nguyên tắc quan trọng trong dạy 
học. Đây được coi là một quan niệm dạy học hiện đại, nhằm phát huy tính tích 
cực của học sinh, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục trong các nhà trường.
 Dạy học liên môn là hình thức tìm tòi những nội dung giao thoa giữa các 
môn học với nhau, những khái niệm, tư tưởng chung giữa các môn học, tức là 
con đường tích hợp những nội dung từ một số môn học có liên hệ với nhau. Từ 
những năm 60 của thế kỉ XX, người ta đã đưa vào giáo dục ý tưởng tích hợp 
trong việc xây dựng chương trình dạy học. Tích hợp là một khái niệm của lí 
thuyết hệ thống, nó chỉ trạng thái liên kết các phần tử riêng rẽ thành cái toàn thể, 
cũng như quá trình dẫn đến trạng thái này.
 Tùy theo khoa học cụ thể mà có thể tích hợp các môn khoa học khác lại 
với nhau như: Lí- Hóa- Sinh, Văn- Sử- Địa. Hoặc có thể tích hợp được cả các 
môn tự nhiên với các môn xã hội như: Văn, Toán, Hóa, Sinh, GDCDỞ mức 
độ cao, sự tích hợp này sẽ hình thành những môn học mới, chứ không phải là 
một sự lắp ghép thông thường các môn riêng rẽ lại với nhau. Tuy nhiên, các 
môn vẫn giữ vị trí độc lập với nhau, chỉ tích hợp những phần gần nhau. Ở mức 
độ thấp thì việc tích hợp được thực hiện trong mối quan hệ liên môn. Những 
môn được học riêng rẽ nhưng cần chú ý đến những nội dung có liên quan đến 
các bộ môn khác, trong quá trình dạy học chỉ cần khai thác, vận dụng các kiến 
thức có liên quan đến bài giảng mình đang thực hiện.
 Dạy học theo quan điểm liên môn có ba mức độ: ở mức độ thấp, giáo viên 
nhắc lại tài liệu, sự kiện, kĩ năng các môn có liên quan, cao hơn đòi hỏi học sinh 
nhớ lại và vận dụng kiến thức đã học của các môn học khác, và cao nhất đòi hỏi 
 3 tính kế thừa trong nhận thức các quá trình lịch sử dân tộc và thế giới từ cổ đến 
kim, làm cho học sinh hiểu rõ sự phát triển của xã hội một cách thống nhất, liên 
tục, tránh nhận thức rời rạc, tản mạn. Đồng thời học sinh có thể thấy mối liên hệ 
hữu cơ giữa các lĩnh vực của đời sống xã hội, giữa các môn học, từ đó phát triển 
tư duy cho học sinh.
 Như chúng ta biết, các sự vật, hiện tượng tạo thành thế giới luôn có mối 
quan hệ gắn bó với nhau, tồn tại trong sự tác động qua lại và chuyển hóa lẫn 
nhau theo những quan hệ xác định. Sự thay đổi sự vật, hiện tượng này có thể bắt 
nguồn từ sự thay đổi sự vật hiện tượng khác, và đồng thời nó sẽ ảnh hưởng đến 
một sự vật, hiện tượng khác nữa. Do đó, khi nhận thức về một vấn đề, chúng ta 
phải có quan điểm toàn diện, tránh quan điểm phiến diện chỉ xét sự vật, hiện 
tượng ở một mối liên hệ rồi vội vàng kết luận bản chất và quy luật của chúng. Vì 
vậy, để nhận thức đúng đắn một vấn đề phải đặt chúng trong mối liện hệ giữa 
các bộ phận, giữa các yếu tố, giữa các mặt của chính sự vật, hiện tượng đó, trong 
sự tác động qua lại giữa sự vật đó với sự vật khác, kể cả mối liên hệ trực tiếp và 
mối liên hệ gián tiếp, trên cơ sở đó ta mới nhận thức đúng và đầy đủ một vấn đề.
 Con người là tổng hòa của các mối quan hệ xã hội. Trong cuộc sống, con 
người không ngừng hoàn thiện bản thân mình, và để tồn tại trong xã hội con 
người phải có tri thức. Con người tiếp nhận kiến thức thông qua quá trình học 
tập, học trong nhà trường, học ngoài xã hội. Tri thức con người tiếp nhận bao 
gồm tri thức tự nhiên và tri thức xã hội. Có như vậy, con người mới phát triển 
một cách toàn diện.
 b. Cơ sở thực tiễn
 Nhìn chung trên thế giới, nhiều nước có xu hướng tích hợp các môn học 
thuộc lĩnh vực khoa học xã hội như Lịch sử, Địa lí, Giáo dục công dânđể tạo 
thành môn học mới, với hình thức tích hợp liên môn và tích hợp xuyên môn. Xu 
hướng thứ hai là việc thực hiện quan điểm tích hợp nhưng không tạo môn học 
mới. Đại diện cho xu hướng này là Cộng hòa Liên bang Đức; Hà Lan
 5 thốn, do lượng kiến thức nhiều song thời gian học cho các môn thì ít, đời sống 
của giáo viên còn thấp. Học sinh ít hứng thú với các môn xã hội.
 Mặc dù, quan niệm dạy học liên môn đã được vận dụng vào giảng dạy 
lịch sử, song hiệu quả đạt được là chưa cao. Do đó phần lớn học sinh hiện nay 
có thái độ bình thường, chưa phát huy được tính tích cực trong học tập. 
 Vì vậy, với sáng kiến này, không tham vọng gì nhiều, tôi chỉ muốn đưa ra 
một số nội dung cơ bản trong việc vận dụng kiến thức liên môn của một bộ môn 
cụ thể là môn lịch sử và vào một bài học cụ thể là bài “Trung Quốc thời phong 
kiến” nhằm tăng sự hứng thú và phát huy được tính tích cực của học sinh trong 
việc học tập bộ môn. 
7.1.2 Vận dụng kiến thức liên môn vào dạy học bài 5: Trung Quốc thời 
phong kiến
7.1.2.1 Mục tiêu dạy học 
a) Kiến thức 
* Môn lịch sử: 
 - Học sinh nắm được lịch sử các giai đoạn phát triển của Trung Quốc qua 
các thời kì (từ đầu thế kỷ thứ 3 TCN đến thế kỷ đến thế kỉ XX), các thành tựu 
văn hóa của Trung Quốc thời phong kiến. 
* Môn địa lí: 
 - Học sinh xác định được vị trí của Trung Quốc, đặc điểm điều kiện tự 
nhiên ở Trung Quốc. Qua đó hiểu được vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên có ảnh 
hưởng ra sao đến sự phát triển của lịch sử Trung Quốc nói chung và văn hóa 
truyền thống Trung Quốc nói riêng.
* Môn ngữ văn:
 - Học sinh hiểu biết về những tác phẩm văn học tiêu biểu của Trung Quốc 
thời phong kiến. Nhờ có chữ viết, văn hóa Trung Quốc được truyền bá rộng rãi 
ra bên ngoài, khu vực tiếp nhận rõ rệt nhất là khu vực Đông Nam Á.
* Môn giáo dục công dân:
 7 * Môn địa lí: 
 Biết xác định vị trí và phương pháp sử dụng bản đồ.
* Môn Giáo dục công dân: Biết cách tham gia các hoạt động xây dựng,bảo vệ 
quê hương,đất nước phù hợp với khả năng của bản thân mình.
* Môn tin học:
 Kỹ năng tìm kiếm thông tin trên mạng.
 Kỹ năng quay video.
 Kỹ năng tạo lập bài thuyết trình bằng Powerroint.
* Các bộ môn khác: Phân tích, tổng hợp vấn đề.
* Liên quan tới Kỹ năng sống: Kỹ năng lập kế hoạch. Kỹ năng làm việc nhóm. 
Kỹ năng giao tiếp. Kỹ năng đồng cảm, lắng nghe.
c). Thái độ
 * Môn lịch sử: Tính chất phi nghĩa của các cuộc xâm lược của các triều 
đại phong kiến trung quốc. Quý trọng các di sản văn hoá, hiểu được ảnh hưởng 
của văn hoá Trung Quốc đối với Việt Nam.
 * Liên môn: Học sinh có ý thức học tập tích cực, hiểu biết toàn diện về 
nội dung kiến thức phổ thông; tích cực và say mê học tập. 
7.1.2.2. Đối tượng dạy học của dự án:
 Để dạy học theo dự án, tôi chọn đối tượng là học sinh khối 10 (Cụ thể: Lớp 
10A)
 - Số lượng học sinh: 40
 - Đặc điểm của học sinh học theo dự án: Học sinh theo học dự án có đặc 
điểm chung đều là các em theo học ban khoa học tự nhiên. Việc chọn học sinh 
theo dự án sẽ có những ưu và nhược điểm nhất định.
 Về ưu điểm: Các em đều là lớp khối A nên khả năng tư duy, phân tích, 
đánh giá vấn đề tương đối tốt. Mặt khác, các em cũng có ý thức học tập, có niềm 
đam mê tìm tòi, khám phá.
 Về nhược điểm: Học sinh không phải chuyên ban nên chưa có hiểu biết sâu 
về các vấn đề lịch sử, một số em còn chưa chú trọng môn học mà tập trung 
nhiều vào các môn khoa học tự nhiên.
 9 của sản xuất, xã hội phan hoá giai cấp nên chế độ phong kiến ở đây sớm hình 
thành. Nhà Tần đã khởi đầu xây dựng chính quyền phong kiến, hoàng đế có 
quyền tuyệt đối. Kinh tế phong kiến Trung Quốc chủ yếu là nông nghiệp, phát 
triển thăng trầm theo sự hưng thịnh của chính trị. Cuối thời Minh-Thanh đã xuất 
hiện mầm mống quan hệ sản xuất TBCN nhưng nó không phát triển được. Trên 
cơ sở những điều kiện kinh tế xã hội mới, kế thừa truyền thống của nền văn hoá 
cổ đại, nhân dân Trung Quốc đã giành được nhiều thành tựu văn hoá rực rỡ. Vậy 
qua trình hình thành và phát triển của chế độ phong kiến ở ATrung Quốc diễn ra 
như thế nào? Những thành tựu văn hoá rực rỡ của Trung Quốc là gì? chúng ta sẽ 
cùng tìm hiểu những vấn đề đó trong bài học hôm nay.
- Nội dung bài học:
 Hoạt động của thầy và trò Kiến thức cơ bản
 - Trước hết GV gợi cho HS nhớ lại kiến 1. Chế độ phong kiến thời Tần - 
 thức đã học ở bài các quốc gia cổ đại Hán.
 phương đông,về các giai cấp cơ bản trong 
 xã hội ,sau đó đặt câu hỏi: 
 - Việc sử dụng công cụ bằng sắt ở Trung 
 Quốc vào TK thứ V TCN có tác dụng gì? 
 HS dựa vào kiến thức đã học để trả lời.
 GV củng cố và giải thích rõ thêm: Trong xã 
 hội Trung Quốc từ khi đồ sắt xuất hiện đã 
 có sự phân hoá hình thành hai giai cấp mới 
 là địa chủ và nông dân lĩnh canh, từ đây 
 hình thành quan hệ sản xuất phong kiến, 
 đoa là quan hệ bóc lột và nông dân lĩnh 
 canh thay thế cho quan hệ bóc lột giữa quý 
 tộc và nông dân công xã
 a.Sự hình thành nhà Tần - Hán:
 11 nào?
 b. Tổ chức bộ máy nhà nước thời 
 Tần - Hán:
 - Ở TW: Hoàng đế có quyền tuyệt 
 đối, bên dưới có thừa tướng, thái úy 
 cùng các quan văn, võ.
*Tích hợp Lịch sử- Giáo dục công dân, 
Lịch sử- Giáo dục quốc phòng-an ninh. - Ở địa phương: Quan thái thú và 
 Huyện lệnh
- GV : Hãy kể tên các cuộc khởi nghĩa của (tuyển dụng quan lại chủ yếu là 
nhân dân ta chống lại sự xâm lược của nhà hình thức tiến cử)
Tần, nhà Hán? 
- Học sinh trả lời: - Chính sách xâm lược của nhà Tần 
- GV hệ thống lại: Cuộc khởi nghĩa của - Hán: xâm lược các vùng xung 
nhân dân ta chống lại quân Tần thế kỉ III quanh, xâm lược Triều Tiên và đất 
TCN và đặc biệt là cuộc khởi nghĩa của Hai đai của người Việt cổ.
Bà Trưng chống quân Hán năm 40. Hai Bà 
 13