Sáng kiến kinh nghiệm Vận dụng quan điểm dạy học phân hóa nhằm tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh qua chương Oxi – Lưu huỳnh Hóa học 10 – THPT

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN 
 TRƢỜNG THPT ĐÔ LƢƠNG 2 
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
 Đề tài 
Vận dụng quan điểm dạy học phân hóa nhằm tích cực hóa hoạt 
 động nhận thức của học sinh qua chƣơng Oxi – Lƣu huỳnh 
 Hóa học 10 – THPT 
 Tác giả: Nguyễn Thị Thanh Hoài 
 Trường THPT Đô Lương 2 
 Lĩnh vực: Hóa học 
 Nghệ An, tháng 04 năm 2022 
 1 
 2.2. Thiết kế một số KHBD qua chƣơng “Oxi – Lƣu huỳnh” theo 23 
quan điểm dạy học phân hóa. 
 2.2.1. Thiết kế KHBD theo dự án với sự hỗ trợ của CNTT 23 
 2.2.2. Thiết kế KHBD theo góc kết hợp với kĩ thuật khăn trải bàn 31 
 2.2.3. Thiết kế KHBD theo hợp đồng kết hợp với kĩ thuật sơ đồ tư duy 39 
 Chƣơng 3: Thực nghiệm sƣ phạm 45 
 3.1. Thực nghiệm sư phạm 45 
 3.2. Kết luận thực nghiệm 46 
 PHẦN III – KẾT LUẬN 47 
 1. Kết luận 47 
 2. Một số đề xuất 48 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 49 
 PHỤ LỤC 
 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG SÁNG KIẾN 
 Nội dung Viết tắt 
Trung Học Phổ Thông THPT 
Học Sinh HS 
Giáo viên GV 
Thí nghiệm TN 
Hoạt động HĐ 
Giáo dục đào tạo GDĐT 
Sách giáo khoa SGK 
Phương pháp dạy học PPDH 
Kế hoạch bài dạy KHBD 
 3 
 thức của học sinh, giúp học sinh phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong 
học tập. 
 Ngoài ra, thực hiện đề tài này là cơ hội tốt giúp tác giả bồi dưỡng thêm kiến 
thức để đổi mới PPDH theo hướng phát triển năng lực hành động, năng lực cộng 
tác làm việc của người học. 
3. Nhiệm vụ nghiên cứu 
 Nghiên cứu đề tài giải quyết các vấn đề sau: 
 - Nghiên cứu tổng quan về lý thuyết “dạy học phân hóa” với phương pháp 
dạy học theo dự án, phương pháp dạy học theo hợp đồng và phương pháp dạy học 
theo góc. 
 - Cách tiếp cận về quan điểm “dạy học phân hóa”. 
 - Thiết kế các hoạt động học tập trong chương ”Oxi- Lưu huỳnh” theo mô 
hình dạy học phân hóa 
 - Tiến hành thực nghiệm sư phạm tại đơn vị công tác. 
 - Khảo sát kết quả thử nghiệm đề tài thông qua lấy ý kiến của đồng nghiệp 
và học sinh. 
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 
4.1. Đối tượng nghiên cứu 
 Quan điểm “dạy học phân hóa” với PPDH theo dự án, PPDH theo hợp đồng 
và PPDH theo góc và quá trình thực hiện của học sinh. 
4.2. Phạm vi nghiên cứu 
 - Nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu, thiết kế các hoạt động học tập qua 
chương “Oxi – lưu huỳnh” theo quan điểm dạy học phân hóa với mục đích tích cực 
hóa hoạt động nhận thức của học sinh. 
 - Không gian nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu trong phạm vi huyện nơi tôi 
công tác, với việc khảo sát điều tra các trường THPT trên địa bàn huyện để thấy 
được thực trạng phát triển năng lực học cho HS qua dạy học môn Hóa học. 
 - Thời gian nghiên cứu: Nghiên cứu áp dụng cho học sinh khối 10 tại đơn vị 
công tác trong năm học 2020 -2021 và 2021 - 2022 
5. Phƣơng pháp nghiên cứu 
 Để nghiên cứu đề tài chúng tôi sử dụng các phương pháp sau: 
 - Phương pháp nghiên cứu tài liệu. 
 - Phương pháp quan sát. 
 - Phương pháp thực nghiệm sư phạm. 
 - Phương pháp nghiên cứu quan sát các sản phẩm hoạt động của học sinh. 
 5 
 PHẦN II - NỘI DUNG 
CHƢƠNG 1 – CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 
1.1.1. Trên thế giới 
 Năm 1970 ở Mỹ các nhà nghiên cứu giáo dục đã đưa ra mô hình dạy học” 
phong cách học tập”. Mô hình dạy học này đặc biệt chú ý đến khả năng học tập 
khác nhau của mỗi cá nhân, giúp cá nhân nhận ra và hiểu phong cách học tập của 
riêng mình. Từ đó các nhân có thể sử dụng phương pháp học tập phù hợp hơn cho 
chính mình. 
 Năm1974 giáo sư Carol.Ann Tomlison ở trường đại học Virginia- Mỹ đưa ra 
quan điểm “ Lớp học phân hóa”. Lớp học phân hóa là phương pháp dạy học đặc 
biệt cho mỗi cá nhân có thể học tập một cách sâu sắc, người học khác nhau sẽ có 
phương pháp học tập khác nhau. 
 Năm 1983, tiến sĩ Howard Gardner - một nhà tâm lý học nổi tiếng của Đại 
học Harvard - đã xuất bản một cuốn sách có nhan đề “Frames of Mind” (tạm dịch 
“Cơ cấu của trí tuệ”), trong đó ông công bố các nghiên cứu và lý thuyết của mình 
về sự đa dạng của trí thông minh (Theory of Multiple Intelligences ). 
 Theo Gardner, trí thông minh (intelligence) được ông quan niệm như sau: 
“là khả năng giải quyết các vấn đề hoặc tạo ra các sản phẩm mà các giải pháp hay 
sản phẩm này có giá trị trong một hay nhiều môi trường văn hóa” và trí thông minh 
cũng không thể chỉ được đo lường duy nhất qua chỉ số IQ. 
 Lý thuyết của Gardner đã chỉ ra rằng mỗi người trong chúng ta đều tồn tại 
một vài kiểu thông minh trên, tuy nhiên, sẽ có kiểu thông minh trội hơn trong mỗi 
người. Bên cạnh đó, Gardner đã chỉ ra rằng trong trường học thông thường chỉ 
đánh giá một HS thông qua hai loại trí thông minh là trí thông minh về ngôn ngữ 
và trí thông minh về logic/toán học và điều này là không chính xác. Trường học đã 
bỏ rơi các em có thiên hướng học tập thông qua âm nhạc, vận động, thị giác, giao 
tiếp đồng thời lèo lái tất cả mọi HS đi theo cùng một con đường và cùng chịu 
chung một sự đánh giá và phán xét. Nhiều HS đã có thể học tập tốt hơn nếu chúng 
được tiếp thu kiến thức bằng chính thế mạnh của chúng. 
 Thuyết đa trí tuệ đã mang lại một cái nhìn nhân bản và cần thiết nhằm kêu gọi 
nhà trường và GV coi trọng sự đa dạng về trí tuệ ở mỗi HS: mỗi loại trí tuệ đều 
quan trọng và mỗi HS đều có ít nhiều khả năng theo nhiều khuynh hướng khác 
nhau. Nhà trường phải là nơi giúp đỡ, khơi gợi tiềm năng, tạo điều kiện học tập 
theo các hướng khác nhau cho các chủ nhân tương lai của xã hội. Làm được điều 
đó, chúng ta sẽ giúp mỗi HS tỏa sáng và thành công trong cuộc sống của chúng. 
1.1.2. Việt Nam 
 7 
 phản hồi kết quả học tập; về các điều kiện học tập; về các đặc điểm tâm sinh lý cá 
nhân 
 1.2.1.2. Các con đường thực hiện phân hóa dạy học 
- Phân hoá dạy học theo năng lực: Học sinh được phân thành các nhóm theo một 
trong hai dấu hiệu sau: 
 + Phân hoá dạy học theo năng lực chung: có thể căn cứ vào kết quả học tập của 
năm học trước để phân học sinh thành các lớp có cùng sức học: 
 + Phân hoá dạy học theo năng lực riêng: Là sự tập hợp học sinh có cùng năng 
lực về một số môn học, như có các lớp cũng theo năng lực về các môn xã hội, các 
môn khoa học tự nhiên và toán, các môn khoa học - kỹ thuật. Sâu hơn là trong từng 
môn lại thực hiện việc phân hóa học sinh trong cùng một lớp học. 
 Cần chú ý rằng, việc phân hóa dạy học theo năng lực còn có nhược điểm cần 
khắc phục: Với HS được vào lớp "có năng lực" (lớp chọn) có thể sinh tự phụ, kiêu 
căng, còn số phải học lớp "kém năng lực", sẽ mặc cảm, tự ti, ảnh hưởng không tốt 
tới tâm lý học tập. Hơn nữa, hiện nay ta còn có khó khăn lớn là: Thiếu công cụ, 
phương pháp khách quan để đánh giá chính xác năng lực từng HS. Vì vậy, khi tiến 
hành phân hóa dạy học theo kiểu này cần thực hiện hết sức thận trọng và dân chủ. 
- Phân hóa dạy học dành cho học sinh "không có năng lực": 
 Đó là những HS thiểu năng về trí tuệ, một số giác quan chủ yếu bị tổn 
thương như: Thính giác (điếc), thị giác (mù) những trẻ em này được học tập ở 
những loại trường đặc biệt, với nội dung và phương pháp riêng. 
- Phân hóa dạy học theo nghề nghiệp tương lai: 
 Phần lớn HS ở lứa tuổi 14 - 15 đã ổn định hứng thú về một lĩnh vực tri thức 
hoặc về một dạng hoạt động nào đó. Trong trường hợp tổ chức phân hóa dạy học 
nhằm bộc lộ, phát triển tối đa năng lực, tư chất của HS là rất bổ ích. Phân hoá dạy 
học trong trường hợp này là tổ chức trường chuyên, lớp chuyên, (lớp nâng cao)... 
 - Phân hóa dạy học theo hứng thú của học sinh. 
 Học sinh được phân thành lớp theo cùng hứng thú đối với cùng nhóm môn 
học, thậm chí có thể phân theo thành trường riêng. Ở các trường lớp này, học sinh 
nghiên cứu sâu hơn một số môn học mà mình hứng thú. Phân hóa dạy học theo 
hứng thú đảm bảo tính dân chủ, học sinh có quyền chọn lớp, trường. 
 1.2.1.3. Đặc điểm của lớp học phân hóa. 
- Dạy học các khái niệm chủ chốt và nguyên tắc cơ bản 
 Tất cả HS đều có cơ hội để khám phá và áp dụng các khái niệm chủ chốt của 
môn học /bài học đang được nghiên cứu. Như vậy, việc dạy học cho phép HS phải 
suy nghĩ để hiểu và sử dụng những kế hoạch hành động một cách chắc chắn, đồng 
thời khuyến khích HS mở rộng và nâng cao hiểu biết của họ trong việc áp dụng 
 9 
 HS có thể tiếp cận bài học bằng “đọc” văn bản, hoặc bằng “nhìn” các hình ảnh, 
hoặc bằng “nghe, nhìn” qua video clip Nhiều GV có thể áp dụng thuyết “đa 
thông minh” để cung cấp cơ hội học tập cho HS. GV có thể tổ chức cho HS học 
theo nhóm cùng sở thích, cùng phong cách học hoặc phân nhóm học theo năng lực. 
Ý tưởng chính đằng sau cách tổ chức dạy và học này là HS ở các cấp độ khác nhau 
và học tập theo những cách khác nhau; do đó, GV không thể dạy cho tất cả HS 
theo cùng một cách. Tuy nhiên, dạy học phân hóa không có nghĩa là dạy cho từng 
HS một. Phân hóa về quá trình dạy học có nghĩa là GV đưa ra các hoạt động học 
tập hoặc các chiến lược khác nhau để cung cấp các phương pháp thích hợp cho HS 
học tập nhằm: 
+ Đảm bảo sự linh hoạt trong việc phân nhóm 
+ Khuyến khích tư duy cấp cao trong mỗi nhóm 
+ Hỗ trợ tất cả các nhóm. 
 - Phân hóa về sản phẩm 
 Sản phẩm về cơ bản là những gì HS làm ra vào cuối bài học để chứng minh 
họ đã làm chủ được kiến thức, kỹ năng của bài học. Căn cứ vào trình độ, kỹ năng 
của HS và chuẩn kiến thức, kỹ năng của bài học; GV có thể giao nhiệm vụ cho HS 
hoàn thành các sản phẩm như viết một báo cáo hoặc vẽ sơ đồ, biểu đồ Cho phép 
HS được lựa chọn thể hiện sản phẩm cuối cùng dựa trên sở thích, thế mạnh học tập 
của mình. 
1.2.2. Một số phƣơng pháp dạy học theo quan điểm phân hóa 
 1.2.2.1. Phương pháp dạy học tích cực 
 - Khái niệm phương pháp dạy học tích cực 
 PPDH tích cực là các PPDH hướng đến việc phát huy tính tích cực, chủ động, 
sáng tạo của người học dưới sự tổ chức, điều khiển và định hướng của người dạy 
nhằm đạt được kết quả tối ưu của quá trình hoạt động nhận thức. Bản chất của 
PPDH tích cực cũng là xuất phát từ quan điểm dạy học “lấy HS làm trung tâm” và 
quan điểm dạy học “Hoạt động hóa người học” và “Dạy học phân hóa”. 
 Dạy học tích cực đồng nghĩa với việc HS là chủ thể hoạt động nhận thức, tích 
cực hoạt động để tìm ra kiến thức mới. GV là người thiết kế, tổ chức, hướng dẫn, 
tạo nên sự tương tác tích cực giữa người dạy và người học. Việc đánh giá HS dựa 
trên sự hứng thú học tập, hiểu và vận dụng được các kiến thức đã học. 
 - Những đặc trưng của phương pháp dạy học tích cực 
+ Đặt trọng tâm vào hoạt động của người học. 
+ Coi trọng hoạt động tổ chức, điều khiển của GV. 
+ Các mối quan hệ tương tác thầy – trò, trò – trò phong phú và đa dạng. 
+ Tính vấn đề cao của nội dung dạy học. 
 11